در شرایطی که یک ماه از سال آبی جدید می‌گذرد و مناطق غربی کشور با بارش‌های امیدوارکننده‌ای همراه شده است، مناطق شرقی کشور به شدت از بحران بی‌آبی رنج می‌برد و بر پایۀ گفته‌های مسئولان محلی، زمان مرگ تعداد زیادی از روستا‌ها و اقتصاد کشاورزی این مناطق فرا رسیده است؛ وضعیتی نگران‌کننده که از آن می‌توان به عنوان زنگ هشداری برای متولیان آب و خاک کشور برای جلوگیری از تشدید بحران‌های ایجاد شده تعبیر کرد. به گزارش «تابناک»؛ استان خراسان‌جنوبی که بخش زیادی از مساحت حوضه‌های آبریز هامون و نیز فلات مرکزی کشور را در بر گرفته است، به واسطۀ کاهش قابل‌تأمل بارش‌های جوی در سال‌های گذشته و نیز عدم اصلاح الگو‌های سنتی مدیریت منابع آب، اکنون با وضعیت قابل‌تأملی به لحاظ جغرافیایی رو به روست که آینده و افق روشنی را پیش روی صد‌ها هزار شهروند ساکن در این استان قرار نمی‌دهد.

بحران آب را باید جدی‌ترین مشکل کنونی مدیران سیاسی و اجرایی استان خراسان‌جنوبی دانست که بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، تا کنون اقدام مؤثر و پایداری برای برخورد با آن صورت نگرفته است. این موضوع را از آن جهت می‌توان مورد تأکید قرار داد که تابستان سال جاری و پس از سال‌ها تکرار بی‌آبی در این استان، تازه استاندار و دیگر مقامات محلی از آغاز تلاش‌هایشان برای تنظیم برنامه‌های مدیریت بحران آب و نامه‌نگاری با مقامات ارشد کشور در جهت اتخاذ تصمیم‌های قاطع سخن گفتند.

هنوز در زمینۀ تأمین آب و بحران بی‌آبی خراسان‌جنوبی اقدام مؤثری صورت نگرفته و نظرات و پیشنهادهای کارشناسی و دقیقی از سوی استانداری برای بررسی و تصویب احتمالی به مرکز سیاسی کشور ارسال نشده است؛ واقعیتی که برخی مدیران و مسئولان محلی به آن اذعان می‌کنند و بر این باورند نیاز است تا نظریات و پیشنهادهای کارشناسی در زمینۀ تأمین آب و بحران بی‌آبی استان تهیه و برای تصویب نهایی به نهاد ریاست جمهوری ارسال شود.

تشدید بحران‌های کنونی و روند رو به رشد آن البته به این معنا نیست که مدیران اجرایی تا کنون توجه و اقدامی برای حل مشکل صورت نداده باشند و در ماه و سال‌های گذشته اعتبارات فراوانی برای این موضوع اختصاص یافته است، اما به نظر آنچه بر تشدید بحران دامن می‌زند، عدم اتخاذ شیوه‌های صحیح و بومی مدیریت منابع آب است.

محمد‌مهدی مروج‌الشریعه، استاندار خراسان‌جنوبی، بار‌ها در مورد بحران آب این استان سخنرانی کرده و در مواقع مختلف، ضمن انتقاد از روند‌های گذشته بر ضرورت اصلاح الگو‌های مدیریت منابع آب تأکید کرده است.

مروج‌الشریعه در یکی از آخرین اظهارنظر‌های خود در این زمینه به رسانه‌ها گفت: «برای اینکه از داشته‌های شرق کشور به ‌بهترین شکل استفاده کنیم، باید به مسألۀ آب پرداخته شود. متأسفانه در شرایط سال‌های پرآب و ترسالی از سیاست‌های کلان از جمله آن‌ها اصلاح الگوی مصرف آب غفلت می‌کنیم که همین امر مشکلات را تشدید می‌کند».

استاندار خراسان جنوبی گفت: «در شرایطی که با سختی‌ها، محدودیت‌های آبی و کسری سفره‌های آب زیرزمینی مواجه هستیم، اولین مسأله‌ای که به ذهن می‌رسد، اصلاح الگوی مصرف است. برای موضوع آب به‌ ویژه امسال که بارش‌ها بیش از ۴۰ درصد کاهش دارد باید چاره‌اندیشی شود، به‌ ویژه در حوزۀ کشاورزی که بالاترین مصرف آب را دارد، نیازمند برنامۀ بلندمدت با شیب ملایم هستیم».

مروج‌الشریعه با اشاره به کارگروه ملی سازگاری با کمبود منابع آبی و شورای حفاظت از منابع آبی به‌عنوان برش استانی تأکید کرد: «سیاست‌های اصلاح الگوی مصرف را در بخش کشاورزی به‌ کمک و مشارکت مردم دنبال می‌کنیم، چراکه شرط تحقق این امر حضور تمام‌عیار و مشارکت مردم در اجرای سیاست‌های کلان و اصلاح الگوی مصرف است».

وی با بیان اینکه باید کمبود آب در نهبندان مورد توجه قرار گیرد، اظهار داشت: «در سال ۷۸ و بر اساس سفر مقام معظم رهبری به خراسان‌جنوبی ، طرح توسعۀ نهبندان به ‌اجرا درآمد و در محدودۀ این شهرستان ۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شد که بیشتر آن به زیرساخت‌های عمرانی اختصاص یافت و به زیرساخت اشتغال توجه نشد».

بررسی‌ها در مورد شرایط کنونی این استان نشان می‌دهد، در فاصلۀ سال‌های ۹۰ تا ۹۵، بیش از ۵۰ هزار تن کوچ دائم از شهرستان‌های مختلف استان رقم خورده و تنها از شهرستان نهبندان ۷ هزار تن کوچ کرده‌اند که عمدتاً به‌ دلیل فقدان اشتغال بوده است.

این در حالی است که خراسان جنوبی ۴۶۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد و این مهم توجه و اهمیت آبادانی روستا‌ها را دوچندان می‌کند چرا که مرزنشینان این استان با حضور خود در روستا‌ها تأمین‌کنندۀ امنیت این استان و مرز‌های شرقی کشور نیز هستند.

اکنون در استان خراسان جنوبی نزدیک به هزار روستا با بحران صد‌درصدی آب مواجه هستند و از طریق تانکر به آن‌ها آب‌رسانی می‌شود و همین سبب شده که مسئولان استان برای حل مشکل به راه‌حل‌هایی مثل انتقال آب از طرق مختلف بیندیشند.

در شرایطی که متوسط بلند‌مدت بارندگی کشور، بیش از ۲۵۰ میلیمتر است، متوسط بلند مدت بارندگی در این استان به زحمت به ۶۰ میلیمتر در سال می‌رسد و در سال آبی جاری نیز هنوز بارندگی قابل ذکری در این استان رخ نداده است.

در این زمینه اخیراً استاندار خراسان‌جنوبی گفت: «در این راستا، تأمین آب از تاجیکستان، خزر و از دشت‌های پرآب همسایۀ شرقی پیشنهاد می‌شود، البته بهترین و امن‌ترین راه تأمین آب از دریای عمان است، کاری که کشور‌های حوزۀ خلیج فارس انجام می‌دهند».

وضعیتی که توصیف آن رفت، از دو بعد در حال تحمیل خسارات شدید به مردم محلی این استان است؛ نخست اینکه اقتصاد کشاورزی و دامداری منطقه را به شدت با آسیب رو‌به‌رو کرده و دیگر آنکه مقدمات مهاجرت‌های چندهزار نفری را از روستا‌هایی که صنایع تبدیلی و اشتغال دیگری ندارند به شهر‌های بزرگ فراهم کرده است.

این موضوع در مورد استان خراسان رضوی از آن جهت نگران کننده‌تر است که می‌دانیم بیش از ۴۱ درصد مردم استان، روستانشین هستند و از این جمعیت ۴۱ درصدی اکثریت آن‌ها به دام‌پروری اشتغال دارند و این استان سابق بر این، یکی از قطب‌های دامداری کشور بوده است.

به هر روی، واقعیت کنونی استان خراسان‌جنوبی این است که خالی‌شدن روستا‌های این استان، اکنون به یک دومینوی بزرگ تبدیل شده و روند رو به تزاید آن به شدت استمرار حیات در شرق کشور را تهدید می‌کند.

منبع: تابناک