پایگاه تحلیلی - خبری نظرآنلاین

رسانه راهبردی - انتقادی پژوهشکده نظر

نقدی بر پوستر فیلم مستند زیر صفر مرزی

چکیده: پوستر فیلم مستند زیر صفر مرزی، از یک عکس عمودی تشکیل شده است. این عکس با دو خط عمود بر هم به چهار قسمت مساوی تقسیم گردیده و دو قسمت پایینی پوستر به صورت رنگی و دو قسمت بالای آن به صورت سیاه و سفید ثبت گردیده است.

پوستر فیلم مستند زیر صفر مرزی، از یک عکس عمودی تشکیل شده است. این عکس با دو خط عمود بر هم به چهار قسمت مساوی تقسیم شده و دو قسمت پایینی پوستر به صورت رنگی و دو قسمت بالای آن به صورت سیاه و سفید ثبت شده است. دو خط عمود بر هم که خطوط داخل منظره­‌یاب یک پریسکوپ را تداعی می‌­کند، باعث شده چهار قسمت تصویر از یکدیگر جدا بمانند و تنها خط عمودی در قسمت پائینی تصویر به داخل مستطیل‌هایی با نوشته­‌های سفید می­‌رسد تا شاید نگاه مخاطب به نوشته­‌های داخل مستطیل‌ها هدایت شود. ولی این نوشته­‌ها انگار وظیفه دارند تا دو قسمت پائینی تصویر را که امتداد خط عمودی آن­‌ها را از یک‌دیگر جدا می‌­کند را به یکدیگر بدوزد.

اجزای تشکیل‌دهندۀ تصویر شامل حجمی از آب مواج، چادر سیاه و ساحلی در دورست است. حجم آب در دو بخش پائینی تصویر به رنگ آبی دریاست و در دو قسمت بالایی خاکستری ثبت شده است. در بخش چپ تصویر زنی با چادر مشکی از پشت نمایش داده شده است که قد بلندی دارد و انگار بر روی آب قرار گرفته و چین‌های چادرش نشان از در حال‌حرکت‌بودن او به سمت ساحل است. چادر زن دو بخش سمت چپ از تصویر را از آن خود کرده است. ساحل قسمتی کوچک از بخش بالایی سمت راست تصویر را به خود اختصاص داده. بر روی خط ساحل چند تیر برق، یک ساختمان کوتاه و چیزی شبیه یک برج مراقبت  قرار گرفته است. ارتباط خط ساحل با بقیۀ عناصر تصویر ناچیز است و تنها قسمت کوچکی از ساحل در بخش بالا سمت چپ به چادر زن رسیده است. در این تصویر حجم بزرگ اختصاص‌یافته به چادر و بلندی نامتعارف قد زن بیننده را به یاد تصاویر غربی فرشتۀ مرگ، عزرائیل می­‌اندازد که سایه‌اش را بر دریا انداخته و پروازکنان به سمت ساحل در حرکت است.

تمامی تصویر شاید به‌خاطر رطوبت و گرمای هوا کمی کدر شده است. تنها قسمتی که در تصویر از خطوط واضحی برخوردار است، بالای برج دیده‌بانی بر روی ساحل است که چیزی شبیه یک آرم بر آن قرار داده شده است. وضوح این آرم نشان از آن دارد که به عکس اصلی این آرم اضافه شده است. بالای آرم، چیزی شبیه سه برگ نخل قرار گرفته که نحوه در کنارهم قرار گرفتن آن­‌ها شمایل عقابی را تداعی می­‌کند که بال­‌های خود را گشوده است. در پایین این سه برگ نخل، فرمی گنبدی قرار دارد و کلیت این آرم شبیه نشان فتح است (تصویر ۲). «نشان فتح» به عنوان مدال افتخاری از طرف فرماندۀ کل قوا به قهرمانان جنگ اهدا می‌­شود.

سؤالاتی که برای منتقد ایجاد می‌­شود این است که اگر نقش زن محجبه را در تصویر، مثبت در نظر بگیریم نگاه پشت به دوربین زن در تصویر، حامل چه معنایی است؟

نشان فتح در این پوستر، بالای یک برج نگهبانی چه می‌­کند؟ اگر این آرم معنایی مجازی دارد، شایسته است طراح پوستر بگوید چه منظوری از قراردادن این آرم یا لوگو در داخل پوستر داشته است. الصاق یا (اهدای) مدال فتح به دکل نفت چه معنایی دارد؟ آیا این فیلم که به سفارش وزارت نفت ساخته شده می­‌خواهد خشک‌شدن هور را به گردن جنگ ایران و عراق بیندازد و نقش وزارت نفت را در خشک‌شدن هور در نظر نگیرد؟ اصلاً آیا مخاطب از روزنۀ یک پریسکوپ نگاه می­‌کند یا دوربین یک سلاح دقیق نقطه‌زن‌؟ اگر از منظره‌­یاب سلاح به ساحل می­‌نگریم چرا دقیقاً زن را نشانه نگرفته بلکه خاک ساحل در مرکز مگسک قرار گرفته است.

به گفتۀ کارگردان فیلم مستند زیر صفر مرزی، مهدی افشارنیک، موضوع اثر دربارۀ تاریخ دفاع مقدس و به ویژه زندگی «شهید علی هاشمی» است که از او به عنوان «یوسف گم‌گشتۀ هور» یاد می‌­کنند. در واقع آن­چه از فیلم برمی‌­آید دکل دیده‌بانی، یک دکل نفتی کوچک است و در هور خشک‌شده دکل‌های کوچک توسط شرکت نفت ایران احداث شده است. در پایان اگر زن محجبه، آرم داخل تصویر و سیاه‌و‌سفید‌کردن دو بخش عکس را در کنار یک­دیگر قرار دهیم می‌­توان به عنوان نتیجه­‌گیری گفت طراح و سفارش‌دهنده سعی دارند با استفاده از گفتمان‌­های آشنایی هم­چون چادر زن به نتیجه‌ای مخالف باورها و گفتمان مسلط جامعه برسد و دست به دامان نمادهایی همچون نشان فتح شده که اگر مورد اعتراض قرار گرفت، بتواند خود را پشت گفتمان‌­های آشنا پنهان کند.

نقدی بر پوستر فیلم مستند زیر صفر مرزی
۱. نشان فتح
نقدی بر پوستر فیلم مستند زیر صفر مرزی
۲. پوستر فیلم زیر صفر مرزی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *