در شهرهای ایران به طور کلی سه گروه سیستم آبی وجود داشته است: یکی بر مبنای آب‌های زیرزمینی، یکی بر مبنای آب‌های جاری و دیگری بر مبنای آب‌های سطحی. در این میان اما شبکۀ آبی شهر بخارا نمونۀ قابل توجهی است. این شبکۀ آبی که سابقه‌ای از دوران پیش از اسلام دارد، در طول اعصار مختلف از ساسانیان تا تیموری‌ها و دوران خان‌های ازبک، دستورالعمل سیر توسعه‌ای را همگام با توسعۀ شهر بخارا طی کرده تا اینکه در اوایل قرن ۲۰ بخش‌های عظیمی از آن نابود شد و از میان رفت. اما در بازسازی مرکز تاریخی شهر در ۱۹۷۰-۱۹۹۰ میلادی به گونه‌ای حداقلی نقش منظرین خود را در درک گردشگران از بخارا بازیافت.
در تعریف ساختار شهر بخارا می‌توان چنین گفت که بخارا مجموعه‌ای از مراکز و خرده‌مراکز شهری است که مراکز اکثر آنها به جز آنها که درون شارستان قرار گرفته‌اند، با حوض مشخص بوده است. ساختار شهری بخارا در درجۀ اول به مسیرها و در درجۀ دوم به مراکز شهری بزرگ و کوچک متکی است. سیستم آبی شهر بخارا نیز شامل رود، نهر و حوض‌ها، در گام نخست محدود به ربض شهر و دیه‌های آن بوده و باغات، مزارع، کوی و کوشک‌های ربض را مشروب می‌کرده است. از قرن ۵ هجری قمری که شهر در جهات جنوب، شمال و غرب به آن سوی دیوار شارستان گسترش می‌یابد، رابطه‌ای چندبعدی و متقابل میان ساختارهای شهر و شبکه‌های آبی در لایه‌ها و مقیاس‌های مختلف، فراتر از نقش خدماتی و کارکردی شبکه، شکل گرفته و در طول زمان تکامل پیدا می‌کند. انطباق دو نقشۀ ساختار شهر و مسیر جریان شبکۀ آبی نشان می‌دهد که ارتباط بین ساختار فضایی شهر و شبکۀ آبی بخارا در هر دو گروه این مؤلفه‌ها خطی و نقطه‌ای (مسیرها و مراکز) به صورتی ویژه شکل گرفته است. بدین صورت که شکل‌گیری مسیرهای شهر (شامل خیابان، کوی و کوچه) همگام و مطابق با شبکۀ آبی، نهرهای اصلی یا نهرهای فرعی است. از طرف دیگر پیوند حوض‌ها به عنوان عناصری جدایی‌ناپذیر، در کنار عناصر شاخصی چون مسجد، مدرسه، خانقاه و در مواردی حمام، با مراکز محلات و میدان‌های بزرگ و کوچک شهر است.
شبکۀ آبی بخارا به عنوان زیرساخت منظرین درون شهر بخارا است. منظور از زیرساخت منظرین، زیرساختی شهری است که با رویکردی منظرین مورد برنامه‌ریزی و توسعه قرار می‌گیرد و جایی است که زیرساخت طبیعی با زیرساخت اجتماعی منطبق می‌شود و طبیعتاً پایداری و مانایی زیرساخت نه در طبیعی‌بودن صرف، بلکه در پیوند و انطباقی است که با ساختارهای اجتماعی و فرهنگی و سمبولیک شهر برقرار می‌سازد. از لحاظ اجتماعی حوض‌ها یکی از مهم‌ترین عناصر در شکل‌گیری ساختار اجتماعی و خاطرات جمعی بودهاند. علاوه بر این، از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویت‌ساز که به نوعی احترام و باور و اعتقاد را برای عناصر شبکۀ آبی به همراه داشته است، پیوند عمیقی بوده که این عناصر را با مکان‌ها و بناهای محترم و مقدس برقرار ساخته بودهاند. از جمله مزارات یا گورستان‌های عمومی، دروازه‌های مهم شهر، مساجد و مدرسه‌ها و نیز خانقاه‌های شهر. در واقع حوض‌ها و جوی‌ها نام خود را از این مکان‌های مقدس می‌گرفته‌اند. تقدس مکان قرارگیری حوض‌ها گاه آب آنها را حتی تا درجۀ شفابخشی مورد احترام می‌ساخته است. یکی از نمونه‌ها «چشمه ایوب» است که به باور مردم شهر، محل دفن حضرت ایوب نبی بوده است.
بنابراین اگرچه نیاز عملکردی سیستم آبی عامل اصلی به وجودآمدن شبکۀ آبی در شهر بخارا به شمار می‌رفته ولی پیوند دو جانبۀ ذهنی، فیزیکی و سمبولیک سیستم با شهر و شهروندان حضور چندلایه و چندجانبۀ این سیستم را در شهر مهیا می‌کرده است. این پیوند چندوجهی و متقابل، آن را از یک شبکۀ زیرساختی تک‌بعدی به شبکۀ زیرساختی چندبعدی برای شهر تبدیل کرده است. بنابراین، این شبکه از شبکه‌ای طبیعی به شبکۀ منظرین در شهر ارتقا یافته و همین امر موجب شده تا این زیرساخت به نوعی حضور خود را طی قرن‌ها در سطح شهر و زندگی شهروندان پایدار کند.
