زندگی پیاده به عنوان یکی از راه‌های موثر برای نجات شهرها از بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و ساختاری در شهرهای امروز و با هدف تبدیل شهر به موجودی سرزنده تر، سالم تر و امن تر، مورد توجه کشورهای توسعه یافته قرارگرفته است. اهمیت نگاه راهبردی در به کاربستن این سبک زندگی در شهر، خوانش تجربیات شهرهای پیشرو در این زمینه و مشاهده فرآیند اجرای این برنامه‌ها در سطوح بالای مدیریت شهری آنها، متر و معیار مناسبی جهت به کاربستن این تفکر در مدیریت شهرهای ایران فراهم خواهدآورد.
یکی از شاخص‌ترین تجربیات جهانی در این حوزه، برنامه راهبردی پیاده در سیدنی استرالیاست. شهردار سیدنی در تبیین چشم انداز برنامه راهبردی و نقشه اجرایی پیاده مداری در سیدنی، اعتقاد دارد: “ما در حال ساختن شهری هستیم که با خلق خیابان‌های زنده و جذاب، پیاده‌راه‌های جدید، مسیرهای گردشگری و احیای خیابان‌های اصلی برای زندگی پیاده مناسب و دعوت کننده باشد”.
براساس چشم انداز این برنامه شهر سیدنی بهبود اقتضائات پیاده‌روی در شهر باعث افزایش رضایت مردم، افزایش ارتباطات اجتماعی، لذت از زندگی در شهر و همچنین باعث تقویت سلامتی و رفاه می شود.
در بررسی کلی شهر سیدنی به واسطه تراکم، چشم اندازها و مسیرهای پیاده روی از ظرفیت بالایی برای تبدیل به یک شهر پیاده‌مدار برخوردار است. براساس آمار موجود در سال 2015، 92% سفرهای پیاده در مرکز شهر انجام می‌پذیرد و 29% کارمندان روزانه به شکل پیاده به سر کار می‌روند. طبق پیش بینی این برنامه برای تبدیل شهر سیدنی به شهری پیشرو در زمینه زندگی پیاده می‌بایست سرعت دسترسی پیاده در این شهر افزایش یابد، فضاهای بیشتری در اختیار مسیرهای پیاده قرارگیرد، ارتباطات پیاده خیابان های بیشتری را به یکدیگر متصل سازد، حمل و نقل عمومی توسعه یابد و خانواده‌های بیشتری در این شهر ساکن شوند( حرکت به سمت شهر سکونتگاهی به جای شهر فعالیتی و تجاری).
بر اساس این برنامه راهبردهای اصلی تبدیل سیدنی به شهری مناسب و دعوت کننده برای پیاده عبارتنداز:
- تبدیل پیاده‌روی به حالتی سریع، راحت و آسان برای رسیدن به مقصد
- تبدیل پیاده روی به فعالیتی جذاب و مطلوب
- تبدیل پیاده روی به فعالیتی ایمن و آرامش بخش
- ساخت فرهنگ قوی پیاده‌مداری
دراین راستا ده هدف عملیاتی مشخص این برنامه عبارتنداز:
- تبدیل پیاده روی به حالت تحقق سفرهای درون شهری شهروندان
- تحقق 60% جابجایی های محلی از طریق پیاده روی تا سال 2030
- کاهش 10% زمان پیاده ری بین مسیرهای مختلف با بازطراحی آنها
- افزایش 20% ظرفیت پیاده‌پذیری خیابان‌های فعال شهری در بازنگری طرح‌های بالادستی
- افزایش 10% امکانات پیاده‌پذیری خیابان‌های فعال شهری در بازنگری طرح‌های بالادستی
- توانایی دسترسی کلیه شهروندان به فروشگاه‌های تأمین مواد ضروری در فاصله 10 دقیقه پیاده‌روی
- توانایی دسترسی کلیه ساکنین محله در زمان 3دقیقه(250متری) پیاده‌روی به شبکه پیاده‌روی سبز
- کاهش 50% ترافیک با تحقق پیاده مداری و استفاده از حمل و نقل عمومی
- تبدیل حالت پیاده به 50% سفرهای شهری در شب
- احساس امنیت 90% شهروندان در زندگی پیاده شبانه‌روزی
در توضیح راهبرد اول:” تبدیل پیاده‌روی به حالتی سریع، راحت و آسان برای رسیدن به مقصد” می‌توان این سیاست‌ها را در نظر گرفت:
- افزایش ارتباط شبکه پیاده وحمل و نقل عمومی در جهت کاهش تاخیر، از طریق: اولویت بخشی به پیاده، ساخت دسترسی‌های پیاده جدید و ایجاد ارتباطات بین مسیرهای پیاده محتلف
- ایمنی مسیرهای پیاده و امنیت عابرین
- تامین سلامت و رفاه شهروندان
- امکانات پشتیبان مانند: کاهش آلودگی محیط، امکانات حمل و نقل عمومی وابزار مسیریابی که: در بسیاری از موارد علت تصمیم افراد پیاده به ادامه یا انصراف از مسیر( به جهت پیچیدگی شهر)است؛ در مقابل با خواناسازی شهر، استفاده از نظام سلسله مراتبی در طراحی فضاهای شهری، معماری شاخص و نشانه‌محور در اطراف چهارراه‌ها و میادین، استفاده از نشانه‌های مسیریابی و تکنولوژی (کیوسک‌های شهری، اپلیکیشن موبایل، تابلوهای هوشمند) می‌توان به خوانایی و مسیریابی بهتر در شهر دست یافت.
سیاست‌های قابل استفاده در ذیل تحقق راهبرد دوم برنامه:” تبدیل پیاده روی به فعالیتی جذاب و مطلوب” عبارتند از:
- فراهم آوری خیابان‌های سرزنده که امکان زندگی فعالانه و آزادانه در مسیرها را ایجاد می‌کند: واین امر از طریق بازطراحی و مناسب سازی فضاهای جمعی و مبلمان فضاهای عمومی محلات ممکن خواهد شد.
- استفاده از ظرفیت رویدادها در جذب جمعیت در محیط‌های شهری و هنر محیطی مانند: فستیوال Art and About Sydney که هرسال در پارک‌ها، پیاده‌راه‌ها و فضاهای جمعی مدت زمان بیشتری مردم را به ماندن در شهرتشویق می‌کنند.
در راستای تبیین راهبرد سوم: “تبدیل پیاده روی به فعالیتی ایمن و آرامش بخش” سیاست‌های زیر مدنظر قرار گرفته است:
- افزایش ایمنی راه‌ها (بویژه در بخش‌های مشترگ سواره و پیاده) از طریق: کاهش حداکثر سرعت خودروها (از طریق اعمال قانون(محدودیت سرعت فعلی 40 کیلومتر بر ساعت در مرکز شهر وجود دارد)، کاهش عرض معبر سواره، افزایش مسیر پیاده و منظره پردازی) ، برنامه‌های آموزشی افزایش آگاهی محیطی و تبدیل تعدادی مسیرهای غیراصلی به مسیرپیاده و پلازا ( که این مورد در تجربه سال 2014 سیدنی انجام پذیرفت)
- افزایش امنیتی فردی از طریق: با افزایش نظارت پذیری ساختمان‌ها، بازطراحی نمای عمومی آنها و به ویژه نورپردازی صحیح محیط‌های شهری، کوچه‌ها و محلات
- “شرایط آسایش” و مسائل مبتلا به آن در شهر: که ضرورت ایجاد فضاهای نیمه‌باز، پناهگاه‌ها و تعدد مبلمان شهری ، فضاهای استراحتگاهی و فضاهای مطلوب برای کودکان را مطرح می‌سازد.
سیاست‌های راهبرد چهارم برنامه : “ساخت فرهنگ قوی پیاده‌مداری” در موارد زیر تبین شده‌است:
- تغییر رویکرد و پشتیبانی از شیوه‌های سفر دورن شهری از طریق: تغییر عادات روزمره و ذهنیت‌ها در مورد جابجایی
- تغییر ساختارها از طریق: ساخت فضاهای شهری، فضاهای جمعی و مناسب سازی محیط با بهره‌گیری از رویدادها (مانند تجربه لندن در استفاده از المپیک 2012 در جهت ترویج پیاده روی و استفاده از مترو)
- آموزش در مدارس: به عنوان اثربخش ترین ابزار فرهنگ سازی و افزایش ایمنی مسیرهای رفت‌وآمد دانش آموزان با اختصاصی سازی مسیرها
- تطبیق محیط‌های کاری با زندگی پیاده
- تهیه برنامه حمل‌ونقل سبز شهر برای توسعه حمل و نقل عمومی، فضاهای شهری و ابزاراهای تسهیلگری
در ادامه این برنامه، با ذکر 34 اقدام در دست اجرا ، کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت مانند: ساخت حداقل 5کیلومتر مسیرپیاده، طراحی زیرساخت‌پیاده، بازطراحی و بازسازی محیط‌های شهری، ایجاد محدودیت سرعت خودرو، همکاری با محله‌ها، سنجش قابلیت پیاده‌روی محلات و خیابان‌ها، تسهیل دسترسی به حمل و نقل عمومی، بازنگری قوانین-استانداردها و سیستم‌ها، طراحی شبکه اولویت‌ها و مسیرهای پیاده در سیدنی و … در حال پیشبرد این استراتژی 15 ساله است.
اقدامات اصلی مورد نظر در جهت تحقق این راهبردها و سیاست‌ها عبارتند از:
- ارتقاء و بازطراحی شبکه زیرساخت‌های پیاده مدار و ارتقاء خیابان‌ها
- بازطراحی و مناسب سازی خیابان George به عنوان اصلی ترین خیابان پیاده مدار سیدنی
- بازطراحی و مناسب سازی خیابان Pitt street Mall از طریق اصلاح کفسازی، روشنایی، مبلمان و طرح کاشت
- مناسب سازی و ارتقاء خیابان‌های مختلف سطح شهر( شامل 6 خیابان اصلی) برای پیاده‌مداری از سال 2015
- فعالسازی کمپین‌های افزایش ایمنی در خیابان‌ها
- ارتقاء مسیریابی پیاده‌مدار (نشانه‌ها، مسیرها، تابلوها و اپلیکیشن‌ها)
- باززنده سازی مسیرهای قدیمی با رویکرد پیاده مداری و هنرشهری
- برگزاری رویدادهای مختلف در فضاهای جمعی
- ارتقاء هنر شهری برای تبدیل پیاده روی و هنر به فرهنگ عمومی
- افزایش سطح آرامسازی ترافیکی خیابان‌های شهر
- توجه به مسائل ایمنی پیاده‌مداری در طرح‌های بازسازی مناطق شهری
- برگزاری همایش های بین المللی از جمله کنفرانس مهم Walk21
- برنامه فعال حمل و نقل برای کودکان با هدف افزایش ایمنی و مشارکت مدارس
براساس هدف‌گذاری و نظر این برنامه مهم ترین مزایای زندگی پیاده در شهر در سه حوزه زیر عبارتد از:
اقتصادی:
دسترسی راحت تر و سریعتر مردم به مناطق عمومی و تجاری-رونق کسب و کارهای خرد و محلی-دسترسی مستقیم به محل کار-تشویق ایجاد تنوع در برنامه کاربری زمین- افزایش کارآیی مشاغل
اجتماعی:
راهبردی فراگیر و عادلانه در خدمت اجتماع- حالت منعطف و ایمن در حمل و نقل عمومی- ایجاد حالت سرزندگی در جامعه- افزایش کیفیت زندگی با افزایش ارتباطات اجتماعی- ارتقاء سلامت فردی و اجتماعی
زیست محیطی:
بهبود وضعیت منظر سهری خیابان‌ها-کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌ها- کاهش ترافیک و ازدحام-کاهش آلودگی صوتی
این برنامه در بخش‌های مختلف به بررسی تاثیر توسعه پیاده‌مداری و ارائه راهبرد می‌پردازد. از جمله:
در حوزه حمل و نقل شهری، این برنامه پیاده‌مداری را یک راه حل برای کاهش ازدحام، ترافیک و افزایش عمر تاسیسات شهری و خیابان‌ها می‌داند. همگامی توسعه پیاده‌روی(به ویژه در مسافت‌های کوتاه) با توسعه حمل و نقل عمومی به کاهش تعداد ایستگاه‌ها و افزایش سرعت حمل و نقل عمومی منجر خواهد شد.
در حوزه اقتصادی، افزایش افراد پیاده به افزایش زمان مواجهه با کاربری های تجاری و تقویت کسب‌وکارهای خرد خواهد انجامید. موضوعی که می‌تواند به بستر سرمایه‌گذاری برای اصناف و تجارت‌ها تبدیل شود. در همین راستا پژوهش‌های مختلف در بسیاری از موارد به این نتیجه رسیده‌اند که افزاییش این قابلیت به افزایش ارزش اقتصادی محله‌ها نیز انجامیده است.
در حوزه اجتماعی، با افزایش امنیت، راحتی و دردسترس بودن شبکه پیاده، استفاده از آن تقویت و در نتیجه حجم روابط اجتماعی تقویت خواهد شد.
در حوزه گردشگری، از آنجا که مطابق آمار 20تا25درصد اقتصاد شهر سیدنی و حدود 10000شغل به گردشگری وابسته است و بخشی از این موضوع به شکل پیاده انجام می‌پذیرد، تقویت پیاده مداری شهر به رونق بیشتر این موضوع کمک خواهد کرد.
در زمینه سلامت عمومی، تحقیقات دانشگاهی نشان داده است که با افزایش تحرک و پیاده‌روی حجم مراجعات به سیستم بهداشت و درمان کاهش یافته است.همچنین دولت برآورد کرده‌است که افزایش تحرک عمومی تا 13.5 میلیارد دلار صرفه جویی در بخش بهداشت و درمان خواهد داشت. در واقع این نتیجه قطعی است که با پیاده‌روی بیشتر، جامع سالمتر خواهد بود.
در حوزه سلامت فردی، آمارها در سال 2012 نشان می‌دهد که بیش از 60% مردم استرالیا به اضافی وزن و چاقی مبتلا هستند و پیش بینی می‌شود این میزان تا سال 2025 به میزان نگران‌کننده 80% برسد. این گزارش بخش مهمی از این مشکل را به واسطه سبک زندگی و سیستم حمل و تقل شهر می‌داند که همه در تضعیف پیاده مداری عمل می‌کنند. برنامه راهبردی شهر سیدنی ضمن اینکه پیاده‌روی عمومی را ممکن ترین راه حل این مسئله می‌داند به پژوهش های صورت گرفته در تاثیر پیاده روی در کاهش بیماری‌های قلبی، فشار خون، دیابت و سلامت روان اشاره می‌کند.
در بخش محیط زیست، به طور مشخص افزایش پیاده‌روی با کاهش استفاده از وسائل نقیله و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای همراه خواهدبود که منجر به فراهم آمدن محیط زیست سالمتر خواهد شد.
بررسی تجربه شهر سیدنی ضمن یادآوری نگاه راهبردی و سلسله مراتبی به مسئله، نگاه به ریشه‌های فرهنگی، موضوع زندگی شبانه، تسهیل مسیریابی و ایمنی شهروندان را در تحقق ایده زندگی پیاده مستتر می‌داند.
لزوم بازنگری پیوسته در سیاست‌ها، قوانین، طراحی شبکه تعیین الویت طرح‌ها و تبدیل برنامه راهبردی پیاده و اقدامات اجرایی آن به فرآیندی همیشه در حال تمکیل به جای یک پروژه تمام شده، از وجوه قابل توجه نگاه مدیریت استراتژیک به این برنامه است، که آنرا از سطح برنامه‌های خشک و دستوری مدیریت شهری خارج و به یک برنامه منعطف و مشارکتی بدل می‌سازد.
منبع: sydney2030
ترجمه و افزوده: مهندسین مشاور پژوهشکده نظر
