هسته امن محله
سال هاست که مسئله زلزله احتمالی شهر تهران در میان متخصصان و کارشناسان مطرح است. احتمال وقوع زلزله شدیدی که مساحت قابل توجهی از شهر و به ویژه بافت فرسوده 14 هزار هکتاری تهران را تهدید می کند، همواره نگرانی زیادی را برای ساکنین و مسئولان داشته است. به گفته سید امیر منصوری، خطر مرگ، جان حداقل نیمی از جمعیت شهر تهران که در محدوده بافت فرسوده ساکن هستند، را تهدید می کند. (نظرآنلاین، 10 تیر ماه 1398)
لذا ارائه راه حل برای مسئله نوسازی بافت فرسوده شهر تهران و نحوه اقدام در این خصوص همواره از چالش های پیش روی مدیریت شهری بوده است. اکنون در جدیدترین اقدام مدیریت شهری، معاون خدمات شهری شهرداری تهران از آماده سازی گورستان جدیدی برای دفن اجساد کشته شدگان زلزله احتمالی تهران خبر داده است.
«زمینی ۳۰۰ هکتاری تهیه شده، برای آماده سازی آن نیز اعتبارات لازم پیش بینی شده است. برای زمان های بحران نیز در اطراف تهران زمین ها را گرفته ایم که درحال آماده سازی هستیم که خدای ناخواسته اگر زلزله ای آمد و اتفاقی افتاد، دفن به سرعت انجام شود و جسد‌ها زمین نماند که باعث بیماری شود» (خبرگزاری تابناک، 21 مرداد ماه 1400).
شیوه نگرش به مسئله زلزله و شرایط بحرانی احتمالی در شهر تهران، بسیار حائز اهمیت است. تعریف پروژه هایی برای آمادگی در رویارویی با این موضوع می تواند از تسلیم در مقابل مسئله و احداث قبرستان تا ایجاد مراکز اورژانس و حتی پایگاه های متمرکز محله ای متغیر باشد.
در نشست «معیار بافت فرسوده، از واقعیت تا خیال» که در تاریخ 4 تیرماه 1398 در گالری نظرگاه برگزار شد، محمد آیینی عضو هیئت مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران، با تاکید بر مسئله حفظ جان انسان ها، این موضوع را محوریت تعیین بافت فرسوده در شهر تهران خوانده است و می گوید که «در سال ۸۴ با مصوبه ای صریح و شفاف به موضوع نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده پرداخته شد و تکلیف ۱۰ ساله برای نوسازی این بافت و در کنار آن مجموعه حمایت هایی که باید برای این اقدام پیش بینی می شد، مشخص شد».
این صحبت در حالی مطرح شده است که اقدامات سال های اخیر سازمان نوسازی شهری تهران به مجموعه ای از اقدامات خرد تحت عناوینی چون پاتوق های محله ای، دیوار نگاری و … محدود و معطوف بوده است.
«علاقه مدیران شهری به اقدامات زودبازده و نمایشی که در همان دوره مدیریت، قابل بهره برداری باشد می تواند یکی از اصلی ترین دلایل خودداری از اقدامات بنیادین و روی آوردن به آرایش شهر باشد. در مقابل پروژه هایی همچون هسته امن محله، که پیشنهاد، مطالعات و ضرورت آن به عنوان اقدامی فوری و اورژانسی برای شهر در اختیار سازمان نوسازی قرار دارد، اقدامات این چنین فعلی که از سوی سازمان نوسازی در خصوص بافت فرسوده شهر تهران در دست اجرا است، به مثابه آرایش صورت انسانی است که جسمش در تب می سوزد» (راشدی اسکویی، 4 اردیبهشت 1400).
با تغییر مدیریت شهری امید می رفت این رویکرد تغییر کند و توجه به مسائل زیرساختی اولویت یابد. حالا با گذشت اندک زمانی از شروع به کار معاونت خدمات شهری، اعلام اولین و بزرگترین اقدام آنها به نظر می رسد در نقطه مقابل مدیریت قبلی به اوت رفته است. احداث گورستان، هرچند اقدامی زیرساختی است و از دسته فعالیت های نمایشی گذشته این معاونت فاصله گرفته است ولی همچنان پاسخ صحیحی به مسئله مدیریت بحران زلزله احتمالی شهر تهران محسوب نمی شود.
به نظر می رسد اقدام مذکور می تواند به عنوان آخرین گزینه در بودجه بندی شهرداری تهران قرار گیرد. هرچند به طور صحیحی نگرش به مسئله بافت فرسوده در مقابل زلزله، از اقدامات خرد و طولانی مدت به موضوعی اورژانسی و کلان تبدیل شده است، ولی هزینه قابل توجهی که برای آن اختصاص یافته می تواند به جای کندن قبر ساکنین بافت فرسوده و نیمی از شهروندان تهرانی صرف نجات جان آنها شود.
