با گذشت چهل و اندی سال از انقلاب مردم ایران و برچیده شدن نظام پادشاهی و ملی شدن بناها و کاخ های سلطنتی، چرا سعدآباد، به عنوان یک ثروت ملی همچنان در تصرف دستگاههای حکومتی، دولتی نا مرتبط و افراد ویژه است؟ وقت آن نرسیده که نقش این سرمایه میراثی و گردشگری در ابعاد فرا جناحی و ملی باز تعریف شود؟ زمان آن نیست که عزم ملی برای نگهداشت و توسعه پایدار این مجموعه عظیم جزم گردد؟
باغ موزه سعدآباد، بزرگترین باغ موزه دنیا، در شمال شهر تهران و در دامنه رشته کوه البرز گسترانیده شده. وسعت این مجموعه تاریخی – طبیعی – فرهنگی در سایتهای اطلاع رسانی از حدود 110 تا 300 هکتار اعلام شده است!! گرچه روزگاری شاهان قاجار با بنای این کاخ، ییلاق تابستانی خود را در آن سپری می کردند، اما پادشاهان پهلوی آن را به اقامتگاه خاندان سلطنت بدل کردند.
مجموعه کاخ هایی در باغستانی با چنارهای بلند، درختانی شاخ به آسمان رسانده با صدای پرندگانی که بر شاخسار آن آواز می خوانند، رشته قنات های دوازده گانه و رودخانه ای که از کوه های دربند جاری شده از میانه باغ پیش می رود و تا میدان تجریش با رویی باز در گذر است. خانه هایی با معماری شاهانه در دل جنگلی وسیع که در دامنه خوش آب و هوای کوهستان، بهشت را روی زمین به تصویر کشیده است.
این اکوسیستم کم نظیر با اقلیم کوهپایه ای پوشش گیاهی خاص و متنوعی را به نمایش گذاشته، بویژه آن که در دوران پهلوی ها کمیاب ترین نمونه گل ها و گیاهان از کشورهای مختلف وارد و در باغ سعدآباد کاشته شده است. بطوری که بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی از انواع درخت ها، درختچه ها، گل ها و گیاهان زینتی در مجموعه سعدآباد ثبت شده که قدمت برخی از آن ها به ۱۰۰ سال هم می رسد.
درختان کهنسال چنار، با قدمت تقریبی بیش از 300 سال، بازدیدکنندگان به ویژه گردشگران خارجی را مجذوب می کند. می گویند رضاخان در میان درختان چنار سعدآباد چادر می زد و از مهمانانش پذیرایی میکرد. خشکه دار ها هم بر غنای تنوع زیستی باغ افزوده اند و لانه پرندگانی چون دلیجه، مرغ مینا، سار، شاه طوطی و … هستند. دلیجه کوچک پرنده مهاجری است که در فصل بهار برای زادآوری از آفریقا به سعدآباد می آید.
انواع طوطی، قرقی، دارکوب سوری، چرخ ریسک، توکای سیاه، عقاب طلایی، پرستو، سنجاب و روباه دم سفید هم در این زیست بوم آزادانه زندگی می کنند. موزستان، گل های استرلتزیا (پرنده بهشتی)، میخک، بنفشه آفریقایی، گلاله، ماهونیا، داوودی، مینا، یاس، نرگس، گل یخ و … در گلخانه های این باغ موزه جالب توجه هستند. باغی چهار فصل که سرسبزی بهاری اش با زرد و نارنجی و قرمز پاییزش برابری می کند و سفید پوشی زمستانش هم شکوه و جلوه خود را دارد.
این باغ از ذخایر اکولوژیک و منظر طبیعی تهران است. اگر بگوییم امروز سعدآباد در حکم ریه تهران است گزاف نگفته ایم. آشنایان با این ثروت ملی وجه تاریخ طبیعی آن را بر وجه میراثی بودن آن، برتری می دهند. جاذبه های طبیعی سعدآباد به لحاظ شرایط توپوگرافی و اقلیمی بسیار خاص و ارزشمند هستند. سعدآباد میراث اکوسیستم طبیعی تهران است که عناصر اصلی منظر طبیعی تهران مثل شکل زمین، درختان اصیل، رودخانه و ساحل آن، در آن حفظ شده است.
تغییر و تحولات سعدآباد
سعدآباد نماد تحول در معماری ایرانی است. تحولی که از اواسط دوره ناصری آغاز و در دوره پهلوی دوم به اوج خود می‌رسد. معماری سنتی سبک و خالی از ساخت و ساز‌های سنگین، بدلیل اقلیم و وجود گسل های شمیران تا معماری نوکلاسیک که از فرانسه وارد ایران میشود با تزئینات سنگین، آینه‌کاری و حجاری‌های بسیار زیاد که اوج آن در کاخ سبز قابل‌مشاهده است و به طرز جالبی با معماری روستایی منطقه سعدآباد پیوند خورده. معماری مدرن هم در برخی بناها از جمله کاخ ملت، بنایی با یک حجم کاملا سفید، به چشم می آید.
سعدآباد دوره های هویتی مختلفی را هم پشت سر گذاشته است. اولین دوره هویتی سعدآباد، دوره باغ‌ها و باغشاه های قاجاری است. باغ‌هایی ییلاقی و تفرجگاهی. دوره دوم در پهلوی اول، دوره کاخ شدگی سعدآباد است، سمبل قدرت و نظام سلطنت و منظرسازی اشرافی. دوره سوم سعدآباد، نظام ملوک الطوایفی را هم زمان با دوره پهلوی دوم به نمایش می گذارد. کاخ‌های 18 گانه برای اعضای خاندان پهلوی و رازآلود در انظار عمومی. پس از انقلاب اما هویت عبرت آموزی پیدا می کند. سخنرانی نمادین طالقانی در این کاخ این هویت را برجسته می کند.
امروزه دیگر از این هویت خود هم فاصله گرفته و مجموعه ای فرهنگی، تاریخی، در برگیرنده ارزش های منظرین، هنری، معماری، موزه ای با تنوع زیستی و تاریخ منظر طبیعی است. با آثاری بسیار ارزشمند که قابل قیمت گذاری نیستند و برخی از آن ها را پهلوی دوم از لویی شانزدهم به این کاخ منتقل کرده است.
ورودی های متعدد، موقعیت دسترسی مناسبی برای سعدآباد ایجاد کرده؛ این ورودی ها (دروازه ها) عبارتند از: دروازه جعفرآباد (دو درب)؛ دروازه خیابان دربند (آمد و شد محمدرضاشاه)؛ دروازه رودخانه؛ دروازه زعفرانیه؛ دروازه کاخ سفید؛ دروازه میدان دربند؛ دروازه نظامیه (آمد و شد رضاشاه).
اما جای تأسف دارد که شنیده شده در برهه طولانی (پس از انقلاب) برخی از مسؤولان و بستگانشان برای سهولت تردد با خودرو از میانه باغ و از دربی به درب دیگر می راندند. اقدامی که به شدت با پروتکل های حفاظتی- اخلاقی مناطق حفاظت شده زیست محیطی و میراثی نا همخوان است. (البته هنوز هم معلوم نیست که آیا کاملا ممنوع شده است یا نه؟).
تصرف بخش هایی از این باغ موزه و ثروت ملی توسط نهاد ریاست جمهوری و برخی افراد ویژه و صاحب نام هم همواره مدیریت های متعدد این مجموعه را با چالش مواجه کرده است. در دولت دهم اقدام مناسبی صورت گرفت مبنی بر جابجایی برخی شهروندان که از ابتدای انقلاب در بخشی از کاخ سکنی گزیده بودند. گویا به خانه هایی منتقل شدند و بالاخره برای قسمتی از پریشانی و کم التفاتی به این سرمایه ملی، چاره اندیشی شد. با وجود مراکز فرهنگی – هنری فعال و کتابخانه بیش از 10 هزار جلدی، اما به نظر می رسد همچنان بسیاری از ظرفیت های این مجموعه بلا استفاده و بی توجه رها شده است.
برخی از اهم مواردی که به نظر می رسد لازم است در سعدآباد مورد توجه و پیگیری قرار گیرد:
استفاده از ظرفیت تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطاتی، مدیای پیشرفته و چند زبانه در سایت اینترنتی، شبکه های اجتماعی، اپلیکیشن های قابل استفاده در گوشی های هوشمند و فضای واقعی باغ و کاخ های سعدآباد به منظور اطلاع رسانی، افزایش شناخت، راهنمایی و تکریم گردشگران داخلی و بین المللی، تدارک خدمات پس از بازدید، اخذ و انتشار نظرات بازدیدکنندگان عامی و شهیر و شخصیت های مهم جهانی و حفظ امنیت و جذابیت کاخ که هنوز در مراحل بسیار ابتدایی قرار دارد.
حمایت از پژوهش ها و تحقیقات دانشجویان علاقمند رشته های تاریخ، تاریخ طبیعی، جامعه شناسی، گردشگری، گونه شناسی جانوری و گیاهی و … برای شناخت هرچه بیشتر این ثروت ملی و عرضه آن به جامعه تحقیقاتی کشور.
معرفی شفاف مدیران و تصمیم گیران کاخ و مجموعه بزرگ سعدآباد به افکار عمومی. متولی این ثروت ملی کیست؟ نهاد ریاست جمهوری، بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و یا وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری؟ یکپارچه شدن مدیریت و مسؤولیت این مجموعه بزرگ، کمک مهمی در ارتقای کیفیت این میراث ملی خواهد داشت و از تضییع فرصت ها و تخریب بیشتر برخی بناها جلوگیری خواهد نمود.
17 پاسخ
بسیار عالی ، با توجه به نکات روش تحقیق در نوشته در این مطالب از نظر بنده در قسمت هایی از نوشته سوگیری صورت گرفته و حس عالی بودن این بنا به مخاطب القا میشود، با نادیده گرفتن این مطلب، نوشته‌ای بسیار عالی بود که از جهاتی مختلف همچون استفاده از کلماتی پربار و همچنین در اختیار قرار دادن اطلاعاتی مفید به خواننده برخوردار بود.
بسیار عالی بود به امید روز های بهتر برای ایرانمان .
خیلی مفید بود به شخصه فکر میکنم هر ایرانی یکبار هم که شده باید از کاخ سعد آباد بازدید کنه
اینکه در متن از پیشینه قبلی استفاده شده بسیار عالی است و به اطلاعات تاریخی مردم اضافه میکند.
توضیحات بسیار کامل است چرا که در سایت های دیگر توضیح کوتاه و مختصری درباره کاخ سعداباد نوشته شده و فقط به بعضی قسمت ها اشاره شده اما در این متن حتی از درختان و انواع طوطی ها نیز گفته شده و به همین دلیل این متن رو به یک متن جامع تبدیل کرده است.
بسیار از تاریخ هنر ایران در این متن استفاده و حتی به معماری داخلی و خارجی نیز توجه خاصی شده.
اینکه بدون ریا …درباره این کاخ در قبل از انقلاب و بعد از انقلاب صحبت کردید باعث شد این متن کاملا متفاوت تر از سایز متن های موجود در سایت ها باشد و این مایه خوشحالی است
عالی بود…باغ موزه سعدآباد یکی از ثروت‌های ملی ایران است که نیاز به نگهداری و توسعه پایدار دارد. این مکان با تاریخچه‌ی طولانی و زیبا، به عنوان یک اکوسیستم منحصر به فرد و منظر طبیعی تهران، باید به عنوان یک میراث فرهنگی و طبیعی مورد حفاظت قرار گیرد. امیدواریم که تلاش‌های ملی برای نگهداری و ترویج این مجموعه عظیم به نتایج مثبتی منجر شود.
با توجه به اطلاعات موجود، اقدام مسئولان و بستگان در میانه باغ و از دربی به درب دیگر با پروتکل‌های حفاظتی-اخلاقی مناطق حفاظت شده ناسازگار است و می‌تواند به تخریب محیط زیست و میراث طبیعی منطقه منجر شود. احترام به محیط زیست و قوانین حفاظتی همیشه ضروری است و خیلی عالی نویسنده به این مورد اشاره کرده است.
ا توجه به اطلاعات موجود، اقدام مسئولان و بستگان در میانه باغ و از دربی به درب دیگر با پروتکل‌های حفاظتی-اخلاقی مناطق حفاظت شده ناسازگار است و می‌تواند به تخریب محیط زیست و میراث طبیعی منطقه منجر شود1. احترام به محیط زیست و قوانین حفاظتی همیشه ضروری است و خیلی عالی نویسنده به این مورد اشاره کرده است.
چکیده این متن خیلی عالی بود ( مطلب آن مهم بود و جلب توجه میکرد )
خیلی خوب به همه نکات کاخ سعدآباد از درخت ها و گل ها گرفته تا پرندگان خاصی که داشت و حتی ورودی های آن ذکر شده است و از ریه تهران استفاده شده که مخاطب را جذب متن میکرد و نکته بسیار مهمی که داشت خیلی خوب و صریح به افرادی که در نگهداری این کاخ به نوعی سهیم هستند مثلا (نهاد ریاست جمهوری و برخی از مسئولان ) انتقاد شده بود و راهکارهای مناسبی برای حفظ و نگهداری این باغ موزه ارائه شده بود و در کل باعث جذب گردشگران داخلی برای بازدید حداقل یکبار از این مکان بسیار جذاب میشود
تحلیل جامع و دقیق شما از تحولات معماری و هویتی سعدآباد بسیار ارزشمند است. توجه به دوره‌های مختلف تاریخی و تاثیرات آنها بر ساختار و کاربری این مجموعه، نشان از عمق و دقت پژوهش شما دارد. امیدوارم با پیگیری مواردی که به درستی اشاره کردید، این میراث ملی به جایگاه شایسته‌تری برسد و به نحو احسن از ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی آن بهره‌برداری شود.
سعدآباد واقعاً نماد بی‌نظیری از تحول معماری ایرانی است. از باغ‌های قاجاری گرفته تا کاخ‌های پهلوی و امروزه به عنوان مجموعه‌ای فرهنگی و تاریخی، هر دوره بخشی از تاریخ ما را بازگو میکند. حفظ و معرفی بهتر این میراث با استفاده از فناوری‌های نوین و مدیریت یکپارچه ضروری است. امیدوارم توجه بیشتری به این ثروت ملی بشود و از ظرفیت‌های بالقوه آن به بهترین شکل استفاده شود.باتشکر از پژوهش قوی و اشارات فوق العاده شما به نکات مورد توجه این بنا
توصیف زیبای نویسنده از فضای کاخ موزه سعدآباد، تجسم واقعی این مجموعه تاریخی و فرهنگی است .
اما برخی نارسایی ها و بهره برداری های خاص غیر مرتبط و تخریب تدریجی این مجموعه باعث تاسف است ، چون کاخ موزه های تهران سرمایه های مهم تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ملت ایران هستند و حتما باید هرچه سریع تر برای موارد مطرح شده فکری شود. متاسفانه برخی از کاخ موزه های دیگر هم مشکلات مشابهی دارند که سعدآباد از همه مهمتر است.
قسمتی از کاخ سعدآباد هم که در اختیار یکی از سازمان های نظامی است و بخشی از درختان آن هم روبه خشکی گراییده است .
به امید توجه و عنایت خاص مسئولان مرتبط و با این نگاه که این مکان های تاریخی و تفریحی با ویژگی های اقلیمی و آب و هوایی خاص می توانند منبع درآمدی برای کشور ما و یکی از قطب های مهم گردشگری داخلی و خارجی باشند
خوندن این مطلب هم برام شیرین بود از بابت اینکه به نظرم بدون فیلتر و باظرافت به کاخ سعدآباد قبل و بعد از انقلاب پرداخته بود و کلی مطلب جدید یاد گرفتم
کامم تلخ شد از بابت اینکه این مکان با این ابهت تاریخی متاستفانه به اشتباه ترین حالت ممکن داره نگه داری میشه !!!!
مثل خیلی از آثار دیگه ای که داریم و مواظبتی نمیشن …
به امید روزی که دولت و مردم به میراث فرهنگی که نیاکانمون برامون گذاشتن ارزش قائل بشن و نگهدارشون باشند و برسونند به نسل های بعدی?⭐
در این مقاله نکات ظریف و قابل تاملی به چشم میخوره که در دوران پس از انقلاب در خصوص بسیاری از عمارتهای کهن ، باغ های ایرانی و میراث عای فرهنگی ایران به وقوع پیوسته ، اولین نکته عدم مرمت صحیح مراکز تاریخی ایرانی است که علی رقم داشتن مرمتکاران حرفه ای به صورت پیمانکاری به افراد غیرحرفه ای سپرده شده که نمونه بارز آن در گچبری های کاخ سفیر سعدآباد ، چیدمان هلی مربوط به کاخ مرمر و یا حتی کاشی نگاره های کاخ موزه گلستان قابل نمایش است . علاوه بر موارد ذکر شده حتی عدم نگهداری صحیح ظروف و تجهیزات سلطنتی نیز حتی در آشپزخانه سلطنتی کاخ سعدآباد نیز گویای خیلی از کمبودها و رسیدگی ها توسط سازمان میراث فرهنگی به این میراث ملی میباشد ذکر موارد اعلام شده از این رو بود که متاسفانه استفاده ذینفعان پس از انقلاب اسلامی نه تنها درجهت پیشبرد منافع و عدم توجه به میراث ملی بوده که نمایش آن در موارد شهودی به چشم بازدید کننده قابل درک میباشد ، موارد نامشهود عدم نگهداری صحیح از درختان چنار ، زیبایی سازی جوی های روان محوطه سعد آباد و…. نیز دور از چشم نمیباشد . امیداست در آیندگان مسئولین با دقت و ظرافت بیشتر به آثار طبیعی ملی فرهنگی ایران رسیدگی داشته باشند .
متاسفانه مجموعه کاخ های سعد آباد با توجه به نوع بهره برداری در زمان مربوطه پهلوی (کاخ شمس،کاخ اشرف،و …) پس از انقلاب دستخوش تغییرات به سزایی شد که متاسفانه حتی در خال خاضر برخی بناهای قدیمی به دلیل عدم رسیدگی بسته و روز به روز به تخریب خود بیشتر نزدیک میشوند امیدواریم به این موارد نیز در زمان مربوطه رسبدگی لازم صورت پذیرد نه به جهت استفاده به روز از این میراث ملی بلکه حفظ آثار جهت افتخار و معرفی به آیندگان .
باغ موزه کاخ سعدآباد یکی از برجسته‌ترین مکان‌های تاریخی و فرهنگی در تهران است. این مجموعه، که در منطقه شمیرانات و روی کوهپایه توچال قرار دارد، دارای بناها و باغ‌های فوق‌العاده زیباست³. اگر به بازدید از این مکان علاقه دارید، باید با چالش‌هایی مواجه شوید که در زیر به آنها اشاره میکنم:
1. **حجم بزرگ مجموعه**: باغ موزه کاخ سعدآباد به قدری بزرگ است که برای دیدن همه بخش‌های آن نیاز به صرف ساعت‌ها زمان دارید. بنابراین، برنامه‌ریزی دقیق برای بازدید از این مجموعه ضروری است.
2. **پیاده‌روی در میان باغ‌ها**: باغ‌های سعدآباد پر از درختان سرسبز و طبیعت زیبایی هستند. اما پیاده‌روی در میان این باغ‌ها ممکن است برای برخی افراد چالش‌برانگیز باشد. حتماً از کفش‌های مناسب و راحت استفاده کنید.
3. **ترافیک و پارکینگ**: ترافیک در محدوده اطراف مجموعه سعدآباد ممکن است در برخی ساعت‌ها شلوغ باشد. همچنین، پارکینگ مناسب برای خودروها در نزدیکی مجموعه ممکن است مشکل باشد. پیش از رفتن به این مکان، اطلاعات لازم را در مورد پارکینگ‌ها جستجو کنید.
۴. نیاز به مطالعه ای جزئی در رابطه با دوره قاجار و پهلوی صرفا برای لذت بردن بیشتر در طول بازدید از ابن جاذبه فوق العاده
به طور کلی، بازدید از باغ موزه کاخ سعدآباد یک تجربه فرهنگی و تاریخی جذاب است که می‌تواند به شما نگاهی به زندگی پادشاهان قاجار و پهلوی ایران بدهد
نوشتار متن بسیار زیبا بود وحتی در جاهایی میشد حال وهوایی که در زمان پهلوی داشته رو تجسم کرد ،متاسفانه به عنوان یک راهنمای فرهنگی که بارها به کاخ های تهران تور بردم ،شاهد این بودم که افرادی که برای حفاظت این کاخ ها در نظر گرفته شدند نه سواد لازم برای اینکار رو دارند ونه متاسفانه دلشون برای این سرمایه های ملی میتپه ،به امید روزی که واقعا هر شخصی در جایگاه خودش قرار بگیره ،سپاس از متن بسیار قوی وزیبنده شما?
نثر نوشتاری مقاله ،به گونه ای روان وزیباست که کاملا میشود، زیبایی وعظمت باغ را تجسم کرد حتی برای افرادی که تا کنون از چنین گنجینه زیبایی بازدید نداشته اند،نویسنده دراین مقاله به نکات کاملا ظریفی اشاره کرده است ،تصرف اکثر کاخ های تهران ،توسط نهاد ریاست جمهوری ( کاخ مرمر…….)،عدم مدیریت مناسب وبکارگیری افراد متخصص ودلسوز ومتاسفانه شخصی سازی این سرمایه های ملی …..،به عنوان یک راهنمای فرهنگی که تورهای متعددی به این مقصد داشتم
میتوانم بگويم یک ایران کوچک در این مجموعه وجود داره (صنایع دستی ،معماری ،نقاشی،سوزن دوزی ،چهارفصل زیبا،درختان چنار وگونه های زیستی …..)،باشد که بافرهنگ سازی وآگاهی بیشتر میزان حساسیت مردم را نسبت به این سرمایه ها بالا ببریم ………