طرح توسعۀ حرم رضوی سابقه از دهۀ ۵۰ آغاز شده و در هر مقطع زمانی گسترش بیشتری را تجربه کرده است. طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم در کنار توسعۀ حریم حرم، از اواخر دهۀ ۷۰ مطرح شد. این طرح همواره با چالش‌های بسیاری رو به رو بوده و تا کنون دو مشاور برای ادامۀ ارائه و طراحی آن برنامۀ خود را معرفی کرده‌اند. در همین باره نظرآنلاین با شهناز رمارم، عضو شورای اسلامی شهر مشهد گفتگو کرده است:
نظرآنلاین: طرح نوسازی در حال حاضر در چه وضعیتی است و پیشروی آن به چه صورت است؟
شهناز رمارم: از ابتدای آغاز به کار دورۀ پنجم شورای اسلامی شهر مشهد، با توجه به اهمیت ویژۀ بارگاه منور حضرت رضا علیه السلام، اولویت تسریع در اجرای طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی در دستور کار شورای شهر مشهد قرار گرفت. لذا ضمن تغییر رویکرد و لزوم مشارکت اجتماعی شهروندان، ساکنان و زائران در این طرح عظیم ملی، برنامۀ جامع اقدامات مشترک در محلات اطراف حرم مطهر رضوی با شناسایی کلیۀ ذی‌نفعان و عوامل موثر و کلیدی در اجرای طرح تدوین و پس از اخذ تأییدیه ستاد بازآفرینی شهری استان، مراحل اجرایی آن آغاز گردید.
این طرح با رویکرد ایجاد زمینه مشارکت بیشتر ساکنین و مجاورین بارگاه ملکوتی رضوی تهیه و بر ایجاد، توسعه و ارتقای زیرساخت‌های سکونت تأکید داشته تا زمینۀ افزایش ماندگاری ساکنین منطقه ایجاد شود. به همین منظور اجرا و تکمیل فضاهای عمومی بافت طراف حرم مطهر رضوی از قبیل معابر عمومی، فضاهای سبز، مراکز محله و پارکینگ‌های عمومی در اولویت اجرا قرار گرفت و نهاد مجری طرح، کلیۀ فضاهای عمومی که محدودۀ آن‌ها طی سال‌های قبل آزادسازی شده و به دلیل مختلفی عملیات عمرانی آن‌ها انجام نشده بود را در دستور کار خود قرار داد. به گونه‌ای که درصد پیشرفت فضاهای عمومی طرح از ۵۷ درصد در سال ۹۶ طی دو سال اخیر به ۶۹ درصد افزایش یافته که معادل پیشرفت ده سال پیش از آن بوده است.
همچنین طی این دوسال فضای سبز منطقه از حدود ۷.۵ هکتار به حدود ۱۱ هکتار افزایش یافته است که تقریبا معادل عملکرد بیست سال گذشته بوده است.
این روند اجرای فضاهای عمومی طرح سبب شده است که طی دو سال گذشته درصد پیشرفت کلی طرح از ۴۵ درصد سال ۱۳۹۶ به ۵۱ درصد در ابتدای سال ۱۳۹۸ افزایش داشته باشد.
نظرآنلاین: این طرح که در حال اجرای مرحله به مرحله در این سال‌ها بوده و به بافت پیرامونی حرم رضوی آسیب‌های زیادی زده، از چه طرح بالادستی پیروی می‌کند؟
شهناز رمارم: در سال ۱۳۷۱ با توجه به نارسایی‌ها و کمبود‌های موجود در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی و با موافقت رهبر انقلب اسلامی نسبت به تهیۀ طرح اولیۀ نوسازی و بهسازی اقدام گردید که طرح مذکور (موسوم به طرح طاش) در تاریخ ۳ آذر ۱۳۷۴ به تصویب کمیسیون ماده ۵ رسید. پس از آن و با توجه به لزوم انجام برخی اصلاحات طرح تهیه شده مورد بازنگری قرار گرفته و در سال ۱۳۸۷ طرح بازنگری شده به تصویب کمیسیون مادۀ ۵ و همچنین تایید شورای عالی معماری و شهرسازی رسیده است.
نظرآنلاین: منابع مالی این طرح از کجا تأمین می‌شود و نظارت بر هزینه‌های طرح توسط چه ارگانیصورت می‌گیرد؟
شهناز رمارم: در ابتدای اجرای طرح بنا بر این بوده است که اجرای طرح با تراز صفر انجام شود. به این معنا که کلیۀ هزینه‌های اجرای طرح از محل درآمدهای خود طرح تأمین گردد. این امر سبب کند شدن و طولانی‌شدن اجرای طرح شده و لذ از همان ابتدای شروع به کار شورای پنجم برای خروج این طرح از وضعیت کنونی به دنبال راه‌های تأمین منابع مالی از طرق دیگر بودیم که بر همین مبنا و به منظور ایجاد، توسعه و ارتقای زیرساخت های سکونت در محله‌های بافت پیرامون حرم رضوی، پیشنهاد انتشار اوراق مشارکت با تضمین پنجاه درصدی دولت و شهرداری مشهد به ریاست محترم جمهور ارائه گردید و پس از موافقت ایشان و با پیگیری فراوان، موضوع قانون بودجه سال جاری کشور لحاظ شده و در حال پیگیری اقدامات لازم جهت انتشار اوراق مشارکت هستیم که امیدواریم با انتشار این اوراق و تأمین مالی مناسب و برنامه‌ریزی انجام‌شده، بتوانیم تا سال ۱۴۰۰ فضاهای عمومی بفت پیرامونی را به عنوان محرک‌های اصلی توسعه به اتمام رسانده و زمینۀ لازم برای ماندگاری ساکنین منطقه مهیا کنیم.
نظرآنلاین: اقدامات طرح از آغاز تا امروز چه چیزهایی بوده است؟
شهناز رمارم: از زمان شروع طرح تا کنون اقدامات مشخصی به شرح ذیل صورت گرفته است:
- اجرا و افزایش مسیرهای منتهی به حرم مطهر رضوی از ۴ خیابان به ۸ خیابان موسوم به خیابان‌های شعاعی با عرض حدود ۳۵ متر با هدف تسهیل عبور و مرور و افزایش دید و حریم منظر ی حرم رضوی
- تسهیل عبور و مرور و ایجاد شبکۀ ارتباطی بین ۸ خیابان مذکور با اجرای بلوار شارستان رضوی با عرض حدود ۵۰ متر
- تعریض و پیاده‌روسازی خیابان‌های اصلی منتهی به حرم (خیابان‌های نواب صفوی، شیرازی و طبرسی) با هدف تسهیل عبور و مرور سواره و پیاده از خیابان آیت‌الله خزعلی به سمت حرم.
- احداث نخستین خیابان دو سطحی (خیابان آیت‌الله واعظ طبسی) با هدف تسهیل عبور و مرور پیاده و سواره
- افزایش فضای سبز بافت پیرامون حرم مطهر از ۲.۵ هکتار (زمان شروع طرح) به ۱۱ هکتار (افق طرح ۶۷ هکتار) با هدف افزایش رفاه و سرانۀ فضای سبز
- اجرای ۹.۲ کیلومتر تونل مشترک انرژی از ۱۳.۳ کیلومتر مصوب طرح با هدف ایجاد زیرساخت‌های مناسب تأسیساتی
- خرید، مرمت و بازسازی تعدادی از بناهای تاریخی در حال تخریب (داروغه، توکلی، آب‌انبار حوض معجردار، خانه امیری، خانه غفوری، کرمانه و …) با هدف حفظ و صیانت از هویت و بافت تاریخی منطقه.
- اجرا و بهره‌برداری از طرح مسکن ثامن در قالب ۷ پروژه(۱۴۰۹ واحد مسکونی) با هدف جلب مشارکت مردمی و افزایش ماندگاری ساکنین
- پیش‌بینی احداث ۱۹ زائرسرای ارزان قیمت جهت اسکان زائران کم‌درآمد (حدود ۷۵۰۵ تخت) و بهره‌برداری از ۳ زائر سرا در این راستا
- به منظور ترغیب شهروندان و مالکان و سرمایه‌گذاران در محدودۀ بافت فرسوده حرم مطهر رضوی، مصوبۀ شورای اسلامی شهر مشهد مورخ ۹۵.۹.۱۶ به شمارۀ ۱۶۵۶۹.۹۵.۴ با موضوع کاهش عوارض صدور پروانه در پروژه‌های منطقۀ ثامن اخذ گردیده است.
- ارائۀ تسهیلات مسکن بافت فرسوده (خرید و ساخت) با هدف جلب مشارکت ساکنین و افزایش ماندگاری
- احداث مساجد (مسجد امام هادی علیه السلام، مسجد امام خمینی (ره)، بازسازی مساجد که عمده مساجد و حسینیه‌های داخل بافت به صورت تپبیت شذده هستند و چنانچه تخریبی در مسجد به دلیل واقع شدن در معبر صورت گرفته باشد، معوض آن در همان محله پیش‌بینی شده است (مانند مساجد صاحب‌الزمان (عج)، امام صادق (ع) و حاج فرهاد).
مسلم است اجرای این طرح عظیم ملی و فراملی جز با همکاری و مشارکت نهادهای درگیر در طرح و تعامل سازنده میان سازمان‌های خدماتی و نهاد مجری و به ویژه مشارت ساکنین و مالکین بافت میسر نخواهد شد.
