آخرین طرح مسکن دولت یازدهم و دوازدهم در قالب مسکن اقدام ملی، راهکاری است که به عنوان آخرین راه حل معظلات مسکن در نیمه دولت دوازدهم مطرح شد و مقرر گردید که در این طرح، با احداث واحدهای مسکونی ارزان قیمت، موجبات کاهش قیمت مسکن برای قشر متوسط و آسیب پذیر فراهم آید. این طرح تجربه ای به نام مسکن مهر را به عنوان یک ایده فرادست که پیشتر اجرا گردیده بود در کنار خود داشت و اولین سوال در ذهن مخاطبان این نوع جدید از مسکن ارزان قیمت این بود که، این طرح ملی چه نسبت و ارتباطی با نکات مثبت و منفی طرح مسکن مهر ایجاد نمود، اصولا طرحی کاملا متفاوت از آن خواهد بود یا سعی در برقراری نسبتی با وجوه آن خواهد داشت؟
اولین نکته قابل تامل در این طرح بازه زمانی اجرا طرح بود که می بایست در مقیاس کل کشور و در ابعاد گسترده طرح و اجرا می گردید. از آنجایی که این تصمیم آخرین تلاش دولت دوازدهم برای برون رفت از وضع نامطلوب مسکن به شمار می رفت، ضرب الاجل کوتاه مدتی برای ساخت و ارائه و عرضه این طرح در نظر گرفته شد و مقرر گردید این طرح با هدف گذاری ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی از نیمه دوم خرداد ماه 1397 آغاز گردد که نهایتا این اتفاق با یکسال تاخیر در اواخر سال 1398 عملیاتی شد.
نکته دوم، تمرکز این طرح برروی همان رویکرد اتخاذ شده مسکن مهر یعنی کاهش قیمت تمام شده مسکن با حذف قیمت زمین بود. لذا شائبه قرابت رویکرد طرح مسکن ملی با مسکن مهر افزایش یافت. استفاده از عرصه های مورد نیاز به منظور پاسخگویی این حجم از ساختمان بر زمین های حاشیه شهرها متمرکز بود، لذا از این باب تفاوتی با ابعاد آسیب شناختی مسکن مهر نداشت.
توجه به این نکته ضروری است که عمده آسیب های مرتبط با طرح مسکن مهر اولا در بعد مکان یابی و ثانیا در بعد فقدان زیر ساخت های لازم به منظور سکونت مطلوب است. بر همین منوال و با گذشت حدود یک سال و اندی از زمان شروع به کار طرح، تعدادی واحد مسکونی در قالب مسکن ملی به متقاضیان تحویل گردید که نه از بعد زمانی ساخت و نه از بعد مکانی، بنظر نمی رسید ارتباطی با طرح مسکن ملی اقدام داشته باشد. سوال آنجا پیش آمد که واحد های مسکونی تحویل داده شده از کجا تامین شده است؟
بررسی آمارهای فاز اول تحویل واحدها، به ویژه در استان تهران حاکی است که اکثر قریب به اتفاق واحدهای تحویل داده شده در سال 99 و در قالب هفته دولت همان واحدهای تکمیل نشده مسکن مهر است که دولت، 7 سال با استنکاف از تکمیل و تحویل آنها، و زیر سوال بردن، ناموفق و مزخرف نامیده، اما برای برون رفت از وضع موجود و فشارها در حوزه مسکن، آنها را مصادره کرده است. نکته جالب توجه آنکه این واحد ها به اذعان وزارت راه و شهر سازی ، عمدتا همان واحدهای مشکل دار و بدون متقاضی طرح مسکن مهر بوده اند. تمام این مطالب گواه این است که طرح مسکن مهر، طرحی بود که هفت سال به گروگان گرفته شد تا در موقع نیاز از آن به عنوان یک فرصت مناسب، بهره برداری های سیاسی لازم از آن انجام گردد.
اتفاقی که نشان داد یکی از آسیب های مکان حوزه مسکن به ویژه در طرح مسکن مهر، نه در بعد تاکتیکی و تکنیکی بلکه در بعد سیاسی است و بنا به فراخور زمانی گستره ای از شماتت تا تحسین را در بر می گیرد. لذا برای پاسخ به پرسش ابتدای نوشتار باید گفت طرح مسکن اقدام ملی نه تنها چیزی بیش از مسکن مهر نداشت که همان طرح به اصطلاح مزخرف دولت قبل بود، اما در قالب جدید سیاسی ارائه گردید.
