در طول فعالیت یک‌سالۀ کمیسیون شهرسازیومعماری، تک‌تک اعضای کمیسیون و مسئولین کمیته‌ها و کارشناسان مربوطه در راستای ایفای نقش قانون‌گذاری نمایندگی مردم، نسبت به کنش‌گری‌ها و فعالیت‌های گسترده در حوزۀ بررسی طرح‌ها و لوایح و پیشنهادات و برگزاری جلسات و نشست‌های تخصصی و عمومی با مدیران مدیریت شهری، شهروندان، تشکل‌های حرفه‌ای و صنفی و دانشگاهی، مسئولین و مدیران تمامی سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با مدیریت شهری و نیز در راستای ایفای نقش نظارتی با حضور در مناطق ۲۲گانه شهر و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعۀ شهرداری تهران و بین شهروندان و انجام بازدیدهای میدانی و تشکیل جلسات هدفمند و مؤثر مبتنی‌بر راهبردهای تدوین‌شدۀ اولیه اقدام کردند، که بازگویی آن‌ها در این یادداشت نمی‌گنجد و اما به‌طور خلاصه به بخشی از فعالیت‌ها و دستاوردهای این کمیسیون به‌شرح ذیل می‌پردازم.
محمد سالاری
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران
منتخبین شورای پنجم شهر تهران در حالی فعالیت خود را آغاز کردند که مطالبات گستردۀ افکار عمومی و شهروندانی که ساعت‌ها در صف‌های طولانی جهت ورود «لیست امید» به پارلمان شهری پایتخت به‌منظور تغییر و تحول اساسی مبتنی بر توسعۀ پایدار شهر تهران ایستاده بودند را به‌شدت بر شانه‌های خود احساس می‌کردند و با توجه به این حد از حمایت پایتخت‌نشینان ، و هم‌سویی فکری شورا با دولت و نمایندگان مردم تهران در مجلس، هیچ بهانه و توجیهی برای عدم موفقیت در این دوره متصور نبود.
در همان اولین روزهای فرایند گذار (مدت زمان میان انتخاب و آغاز فعالیت رسمی شورا) بود که دورهم جمع شدیم و نسبت به تشکیل کمیسیون‌های موقت و البته متناظر با کمیسیون‌های تخصصی 6 گانۀ شورا مبتنی بر تمایل، تجربیات و تخصص اعضاء به عضویت این کمیسیون‌ها درآمدیم.
کمیسیون نوپای شهرسازیومعماری که در دورۀ چهارم شورا با پیشنهاد اینجانب و تعداد محدودی از همکاران آن زمان تشکیل شد، در دورۀ پنجم نیز با حضور همکارانم فعالیت خود را با تشکیل سلسله‌جلسات مستمر و منظم با رویکرد شناخت مأموریت‌های شهرسازیومعماری و شناخت شهر و مدیریت شهری تهران آغاز کرد.
پس از درخواست ارائۀ گزارشات جامع ، کامل و تحلیلی از سوی معاونت شهرسازیومعماری و ادارات کل مربوطه و مابقی سازمان‌های مرتبط و شناخت نسبتاً جامع از وضعیت موجود، جلسات رسمی کمیسیون شهرسازیومعماری با آغاز فعالیت رسمی شورای پنجم در تاریخ 5 شهریور سال 96 ابتدا با احصاء و تدوین ماموریت‌های شهرسازیومعماری و سپس تدوین راهبردها و شرح وظایف آتی کمیسیون در کنار تهیۀ ساختار سازمانی آن شامل کمیتۀ شهرسازی، کمیتۀ معماری و طراحی‌شهری، کمیتۀ بافت‌های فرسوده و تاریخی در کنار کمیسیون فرعی ذیل کمیسیون تحت عنوان کمیتۀ تشخیص باغات شهر تهران به‌همراه دبیرخانۀ کمیسیون و کارگروه‌های مربوطه با حضور کارشناسان و مشاورین رسماً فعالیت خود را شروع کرد.
در طول فعالیت یک‌سالۀ کمیسیون شهرسازیومعماری، تک‌تک اعضای کمیسیون و مسئولین کمیته‌ها و کارشناسان مربوطه در راستای ایفای نقش قانون‌گذاری نمایندگی مردم، نسبت به کنش‌گری‌ها و فعالیت‌های گسترده در حوزۀ بررسی طرح‌ها و لوایح و پیشنهادات و برگزاری جلسات و نشست‌های تخصصی و عمومی با مدیران مدیریت شهری، شهروندان، تشکل‌های حرفه‌ای و صنفی و دانشگاهی، مسئولین و مدیران تمامی سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با مدیریت شهری و نیز در راستای ایفای نقش نظارتی با حضور در مناطق ۲۲گانه و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعۀ شهرداری تهران و بین شهروندان و انجام بازدیدهای میدانی و تشکیل جلسات هدفمند و مؤثر مبتنی‌بر راهبردهای تدوین‌شدۀ اولیه اقدام کردند، که بازگویی آن‌ها در این یادداشت نمی‌گنجد و اما به‌طور خلاصه به بخشی از فعالیت‌ها و دستاوردهای این کمیسیون به‌شرح ذیل می‌پردازم.
۱. از آنجا که مهم‌ترین و اصلی‌ترین سند فرادست که در اصل، قانون اساسی شهر محسوب می‌شود طرح‌های توسعۀ شهری مصوب، شامل طرح جامع و طرح تفصیلی شهر هستند، اعضای کمیسیون شهرسازیومعماری با توجه به اعتقاد به این موضوع که عملاً با تحقق راهبردهای 17گانه طرح جامع غالب مأموریت‌های مدیریت شهری مرتبط با کمیسیون‌های ۶گانۀ شورا محقق می‌شود، فعالیت مجدانه‌ای را جهت احیاء مجدد نهاد مطالعات و برنامه‌ریزی طرح‌های توسعۀ شهری که در دولت احمدی‌نژاد به‌صورت یک‌طرفه، کنار گذاشته شده بود را آغاز نمود و توانست بسترسازی لازم را جهت امضاء تفاهم‌نامه اولیه و همچنین تعیین ردیف بودجۀ شکل‌گیری این نهاد در فرآیند تصویب بودجۀ سال 97 و نهایتاً تهیۀ پیش‌نویس مورد توافق وزارت راه‌وشهرسازی، شهرداری تهران، شورای اسلامی شهر تهران، و نمایندگان تشکل‌های حرفه‌ای و دانشگاهی را رقم بزند که در آیندۀ نزدیک توسط وزیر راه و شهرسازی، رئیس شورای شهر و شهردار تهران امضاء و عملیاتی خواهد شود. البته به‌موازات آن نسبت به ارائۀ طرح الزام شهرداری تهران به ارائۀ گزارش میزان تحقق طرح تفصیلی اقدام نمود که با تصویب شورا به شهرداری تهران ابلاغ گردید.
۲. موضوع تاب‌آوری شهر تهران و ضرورت ایمن‌سازی آن یکی از اولویت‌های اساسی کمیسیون شهرسازیومعماری در طول یک‌سال گذشته بود به‌همین دلیل مجموعه‌ای از جلسات کارشناسی و پیگیری‌ها در این حوزه توسط کمیسیون انجام شده است. به نحوی که در حوزۀ ارتقاء کیفیت ساختوساز و رعایت اصول شهرسازیومعماری زمینۀ لازم جهت تعیین تکلیف نحوۀ ارجاع ناظر و مجری برای پرونده‌های متقاضی صدور پروانه با رایزنی با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری تهران و سازمان نظام مهندسی را فراهم کرد و بخشی از مشکلات حل شد و مابقی اقدامات این کمیسیون جهت الزام به تهیۀ شناسنامۀ فنی ساختمان، زیر نظر مجری ذی‌صلاح و مهندس ناظر و اصلاحات اساسی در مبحث 2 مقررات ملی ساختمان در حال انجام است.
در حوزۀ کاهش تخلفات ساختمانی نیز نسبت به شناسایی و آسیب‌شناسی مشکلات مربوطه اقدام نمود و ضمن عملیاتی‌کردن مصوبات معطل‌ماندۀ شورا در‌خصوص تشکیل ستاد هماهنگی کمیسیون‌های مادۀ صد شهرداری تهران با محوریت این کمیسیون و مشارکت شهرداری تهران، وزارت کشور، دادگستری، سازمان نظام‌مهندسی، دیوان عدالت اداری، نیروی انتظامی و … اقدامات زیربنایی مؤثری را جهت اصلاح سازوکارهای فرآیند شکل‌گیری تخلفات اعم از ارزیابی حوزۀ پیشگیری و نقش مهندسین ناظر و مأموران شهرداری در شکل‌گیری تخلفات، فرآیند صدور آراء مادۀ صد و نحوۀ اجرای این آراء و تأثیر این سازوکارها در میزان تخلفات ساختمانی و نیز آراء صادره از دیوان عدالت اداری در ابطال آراء مادۀ صد ، بحث فرهنگ‌سازی ، آموزش همگانی و جرم‌انگاری تخلفات در جامعه و به‌موازات آن شناسایی ساختمان‌های شاخص دارای تخلف و بازدید میدانی و رسیدگی برای برخورد قاطع با آن‌ها و نیز ورود به تصمیمات شوراهای معماری مناطق 22گانه و احصاء تصمیمات مغایر با اصول شهرسازی و معماری و «کَأن لَم یَکُن»کردن بخش قابل توجهی از آن‌ها اقدام نموده است.
در حوزۀ افزایش تاب‌آوری و ایمن‌سازی شهر، احیاء و نوسازی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده، مهم‌ترین دغدغه و اولویت این کمیسیون بوده است که در این یک‌سال تلاش کرد با برگزاری سلسله‌جلسات کارشناسی در این کمیسیون و با دعوت از نمایندۀ رئیس‌جمهور، مقامات وزارت راه‌وشهرسازی، شهردار تهران، ریاست و اعضای شورای اسلامی شهر تهران و صاحب‌نظران این عرصه، زمینه‌سازی لازم جهت رسیدن به شیوه‌های مداخلۀ مورد اجماع در این بافت‌ها و ضروت ارائۀ بسته‌های تشویقی مؤثر از سوی دولت و مدیریت شهری در چهارچوب ستاد بازآفرینی شهری آن هم با تدوین سند توسعۀ محلات را انجام دهد و البته قاطعاً نه با رویکردهای غیرکارشناسی و فاقد پیوست‌های مطالعاتی از جمله طرح مسکن امید در شهر تهران که بر ساختوساز انبوه در اراضی باز شهری، آن‌هم از محدودۀ بافت‌های فرسوده تأکید دارد، مخالفت نموده و به صاحب‌نظران این عرصه و دیده‌بان‌های شهری ضرورت ایجاد نهضت نوسازی و بهسازی و بازآفرینی شهری را اثبات کند و نیز هم‌زمان با تشکیل کارگروه ویژه، اقدامات مؤثری را در اجرای مبحث 22 مقررات ملی ساختمان که ناظر بر رعایت اصول ایمنی و استانداردهای مربوطه در فرآیند بهره‌برداری و نگهداشت ساختمان‌های ساخته‌شده شهر می‌باشد، انجام دهد و به‌موازات آن با مشارکت شهرداری تهران، زمینۀ نسبی مشارکت ذی‌نفعان و مالکین اماکن عمومی و ساختمان‌های خطرساز و پاساژهای ناایمن شهر جهت ایمن‌سازی و نهادینه‌کردن نهضت ایمن‌سازی اماکن عمومی را در آیندۀ نزدیک فراهم نماید.
به‌علاوه با همکاری خوب معاونت عمران و حمل‌ونقل و ترافیک شورا، شهرداری تهران را ملزم به ارائۀ لایحۀ نحوۀ نگهداشت پروژه‌های سطح شهر به‌خصوص پروژه‌های شاخص شهر تهران (مانند مجموعۀ برج میلاد، نمایشگاه شهر آفتاب، پل‌ها و تونل‌ها، بزرگراه‌های سطح شهر، مستحدثات اراضی نوسازی عباس‌آباد و … ) نماید.
۳. صیانت و حفاظت از باغات و عرصه‌های سبز و باز شهری ازجمله مهم‌ترین اولویت‌های این کمیسیون بوده است که در این‌خصوص مشارکت مؤثر و فعالانه‌ای در ارائۀ طرح لغو مصوبۀ برج‌باغ‌ها و سپس بررسی مفاد طرح مذکور و اصلاح آن و نهایتاً پیگیری‌های جدی جهت طی فرایند تصویب در صحن علنی شورا داشته و پس از ابلاغ مصوبۀ شورا، پیگیری‌های متعددی جهت ابلاغ این مصوبه از سوی شهرداری تهران و نیز نظارت بر عملکرد حوزۀ شهرسازی مناطق جهت اجرای دقیق این مصوبه داشته و در مورادی نیز با ارائۀ تذکرات جدی خواستار رعایت مفاد این مصوبه مبنی‌بر عدم صدور پروانه برای املاک باغ‌شهر تهران داشته است و البته به‌موازات آن در فرایند بررسی پرونده‌های باغات شهر تهران (در کمیسیون تشخیص باغات) که ذیل کمیسیون شهرسازیومعماری است با بررسی جامع و دقیق پرونده ها با رویکرد صیانت حداکثری باغات تلاش کرد تا در کنار سایر همکاران تصمیم‌گیری در‌خصوص پرونده‌های باغات شهر تهران در جلسات علنی شورا انجام پذیرد.
به‌منظور صیانت هرچه‌بیشتر از باغات، تک‌تک اعضای کمیسیون بازدیدهای گسترده از سطح باغات در معرض خطر شهر تهران و نیز باغات متعلق به سازمان‌ها و نهادهای حاکمیتی و دولتی داشتند که منجر‌به تغییر رویکرد بخشی از این نهادها و سازمان‌ها جهت صیانت از باغات شده است و همچنین این کمیسیون در راستای ایفای نقش قانون‌گذاری، شهرداری تهران را الزام به ارائۀ لایحۀ شناسنامۀ تک‌باغات و ایجاد لایحۀ باغات در زیر پهنه‌های طرح تفصیلی کرده که این لایحه ارائه شد و در الویت بررسی‌های این کمیسیون قرار دارد و به‌موازات آن برای سامان‌دهی باغات‌به‌هم‌پیوسته و ارزشمند شهر تهران ازجمله نهایی‌کردن تصویب طرح‌های سامان‌دهی: «باغات به‌هم‌پیوسته و ارزشمند و اراضی محدودۀ فرحزاد» و «باغات به‌هم‌پیوسته و ارزشمند و اراضی محدودۀ کن»، پیگیری‌های بسیار مؤثری انجام داده، به‌نحوی‌که تصویب این طرح‌های سامان‌دهی در آستانۀ تصمیم شورای عالی شهرسازی و معماری است.
۴. در جهت افزایش شفافیت در حوزۀ شهرسازی مناطق 22گانۀ شهر و ستاد شهرداری به‌منظور کاهش فساد و رانت و رعایت اصول شهرسازی و معماری و مفاد طرح تفصیلی، این کمیسیون با همکاری معاونت مربوطه و سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات، اقدامات مؤثری جهت تدوین سازوکار هوشمندسازی کامل فرآیند تصمیم‌سازی‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و ارائۀ خدمات انجام‌شده به‌نحوی‌که شهرداری تهران را ملزم نموده تا نسبت به انجام مطالعات و ارائۀ پیشنهاد جهت هوشمندسازی کامل فرآیند صدور پروانه و سایر گواهی‌های ساختمانی (با حذف رویکرد مواجۀ حضوری متولیان ساختوساز و شهروندان با شهرداری و دفاتر خدمات الکترونیک شهر) براساس تجربیات برخی از شهرداری‌های دنیا اقدام نماید و در همین راستا با مشارکت مؤثر با کمیتۀ شفافیت نسبت به ارائۀ طرح انتشار عمومی اطلاعات شهرسازی شهرداری تهران و تصویب یک فوریت آن در صحن علنی شورای اسلامی شهر تهران اقدام نموده است
۵. و نهایتاً اینکه کمیسیون شهرسازیومعماری با مشارکت و همراهی مؤثر تمامی اعضاء کمیسیون بسترسازی مناسبی را جهت مشارکت‌دهی واقعی ذی‌نفعان شهر اعم از آحاد مردم، تشکل‌های حرفه‌ای و صنفی، جامعۀ دانشگاهی و تمامی دیده‌بان‌های شهری در تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری به‌خصوص در حوزۀ مأموریت‌های شهرسازیومعماری انجام داده است و با این رویکرد و استراتژی در طول یک‌سال گذشته توانسته است ضرورت توجه مدیریت شهری و ذی‌نفعان شهر به تحقق مأموریت‌های شهرسازیومعماری به‌خصوص اجرای طرح‌های توسعۀ شهری) را در حد قابل‌قبولی تبیین و نهادینه نماید و با برگزاری سلسله‌نشست‌ها و جلسات هم‌اندیشی در سطح مناطق و سازمان‌ها و شرکت‌های شهرداری تهران، دانشگاه‌ها، دانشکده‌های شهرسازیومعماری، جامعۀ مهندسان مشاور و سایر محافل علمی‌و‌پژوهشی (ازجمله برگزاری سلسله‌نشست‌های گفتمان شهر، جهت بررسی مشکلات و چالش‌های شهری) گفتمان‌سازی مناسبی انجام داده و دغدغۀ عمومی در جهت رعایت اصول شهرسازی و معمای را در حد قابل قبولی رقم زده است.
در پایان لازم می‌دانم ضمن تقدیر از همراهی مجدانۀ همکاران عزیزم در این کمیسیون، از تک‌تک کارشناسان و مشاورین و اساتید دانشگاه و صاحب‌نظران و تشکل‌های حرفه‌ای و دانشگاهی که با این کمیسیون و کمیته‌های مربوطه همکاری داشته‌اند ،از همکاری و انسجام اعضای محترم شورا و مدیریت مؤثر و مسئولانۀ ریاست محترم شورا که همگی تمام توان و ظرفیت علمی، تخصصی و مدیریتی خودشان را جهت ارتقاء کیفی زندگی شهروندان عزیز تهرانی در این یک‌سال به‌کار بستند به‌نوبۀ خودم تشکر و سپاسگزاری نمایم.
محمد سالاری
