کارشناسان معماری اعتقاد دارند به همان اندازه که رعایت استانداردهای ایمنی در زمان ساخت یک بنا از اهمیت ویژه ای برخوردار است به همان اندازه نیز طراحی نمای ساختمان به عنوان جداره بیرونی بناها که در معرض دید عموم شهروندان در شهر قرار می گرد حائز اهمیت است. مهمتر اینکه نمای بیرونی ساختمان ها نیز به اندازه ساخت خود بنا باید ایمن ساخته و یا هویت فرهنگی، معماری و هنری یک شهر هارمونی داشته باشد. معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران اعتقاد دارد، اگر هر ساختمانی در شهر یک نما داشته باشد که در ان نکات ایمنی و طراحی رعایت نشده باشد، در نهایت با یک جنگل ناموزون از ساختمان هایی روبه رو هستیم که علاوه بر اینکه سیما و منظر شهری را دچار آسیب می کنند، ناایمن بودن آن نیز برای شهروندان دردسر ساز خواهد بود.
احساس ناامنی در شهر تهران به دلیل عدم رعایت استانداردسازی و مصالح با کیفیت یکی از دغدغه هایی است که مدیریت شهری پایتخت با آن روبه روست. کما اینکه در سال های اخیر با وقوع هر حادثه طبیعی و غیر طبیعی مانند وزش باد و یا بارش برف و باران شاهد بروز حوادث ناگواری در اثر ریزش بنای یک ساختمان برای شهروندان بوده ایم. از همه مهمتر اینکه در بیشتر مواقع نماهای ناایمن ساختمان ها در زمان حریق و یا حوادث این چنینی بیشترین آسیب را هم به بنا و هم به ساکنان وارد کرده است. عبدالرضا گلپایگانی برای بهبود وضعیت نمای ساختمان های تهران اعتقاد دارد که در طول سال های اخیر سعی شده تا با تنظیم و تدوین لوایح و قوانینی، الزاماتی را برای نماهای ساختمان ایجاد کنیم تا وضعیت موجود بهبود یابد.
استفاده از شیشه در نمای ساختمان ها یکی از موضوعاتی است که در سال های اخیر از سوی اعضای شورای شهر تهران مور انتقاد قرار گرفته است. کما اینکه در زمان فعالیت شورای چهارم شهر تهران مصوبه ای در خصوص عدم استفاده کامل از شیشه در نمای ساختمان های بلند مرتبه تهران به تصویب رسید. بر اساس این مصوبه کاربرد شیشه در نمای ساختمان ها تنها 60 درصد از کل بنا را شامل می شد کما اینکه حتی بعد از تصویب این مصوبه نیز بسیاری از ساختمان های بلند مرتبه و حساس شهر مانند ساختمان مجلس جدید به طور کامل از نمای شیشه استفاده کرده بودکه همین امر مور انتقاد مدیران شهری و رسانه ها قرار گرفت.
در طول یکی، دو سال اخیر نیز همچنان در شهر تهران شاهد استفاده از شیشه بیشتر از آنچه در مصوبه شورای شهر تهران آمده است، در نمای برخی از ساختمان های بلند مرتبه بوده ایم. اکنون سوال این است که آیا این طراحی نما به نوعی دهن کجی به مصوبه شورای چهارم شهر تهران است؟
معاون شهردار تهران چنین اعتقادی ندارد. به نظر وی با توجه به تغییرات تکنولوژی ساخت شیشه ممکن است درصد استفاده از شیشه در نما بعد از مصوبه کمیسیون ماده پنج کم یا زیاد شود. کما اینکه شاهد این موضوع هستیم که در استفاده از شیشه در برخی محورها و معابر محدودیت‌هایی وجود دارد مانند اتوبان حکیم که در برخی از ساعات روز نور خورشید به صورت مستقیم می تابد، استفاده از نمای شیشه در ساختمان های حاشیه این بزرگراه به دلیل انعکاس شدید نور خورشید باعث بروز تصادف در این محدوده می شود چرا که انعکاس نور خورشید به شیشه خودروها دید رانندگان را در هنگام رانندگی دچار مشکل می کند و همین موضوع خطر آفرین خواهد بود.
اما در مجموع باید به این نکته تاکید کرد که مطابق مصوبات گذشته استفاده از شیشه با ضوابط خاص در کمیته‌های تخصصی نما مورد بررسی قرا می گیرد و در نهایت 60 درصد از نمای یک ساختمان می تواند از شیشه پوشیده شده باشد.
یکی از موضوعاتی که در دستور العمل های جدید طراحی نما مد نظر کارشناسان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران قرار گرفته این است که از این پس سنگ نما نباید به صورت دوغ‌آبی و چسبی باشد ، یا باید به روش خشک و یا سیم بسته نصب شود. هر چند که از گذشته مقرراتی نیز وجود داشت اما نظارت درستی انجام نمی‌شد.
معاون شهردار تهران در عین حال به این موضوع تاکید دارد که مردم اگر در مورد نما یا دیواری احساس خطر می‌کنند موضوع را از طریق 137 به شهرداری اطلاع دهند تا موضوع از طریق کمیته ارتقای ایمنی معابر بررسی شود. البته این موضوع نیز باید مد نظر قرار گیرد که در شهر تهران یک میلیون پارسل داریم که شرایط‌شان مشابه نیست و تنوع و گستردگی زیادی در نماها وجود دارد.
یکی از دغدغه هایی که در خصوص تدوین دستور العمل طراحی نمای ساختمان مطرح است، این است که با توجه به افزایش اختیارات کمیته های نما در مناطق 22گانه شهر تهران آیا در آینده نزدیک شاهد شایع شدن امضاهای طلایی و رانت در این حوزه نخواهیم بود؟
گلپایگانی اعتقاد دارد که چنین اتفاقی روی نخواهد داد چرا که برای جلوگیری از امضاهای طلایی کمیته نمای مناطق را با حضور مجموعه‌ای از اعضای شورا و نمایندگان حوزه‌های مختلف ایجاد شده است. از سوی دیگر در لایحه شفافیت قرار بر این شد که مصوبات کمیسیون‌ها و ماده 5 و 100 و کمیته‌ها بر روی سامانه قرار گیرد که این امر در راستای شفاف سازی بسیار تاثیرگذار است.
بازگشت هویت معماری ایرانی و اسلامی در طراحی نمای ساختمان های تهران
بازگشت هویت معماری ایرانی و اسلامی در نمای ساختمان های پایتخت یکی از خواسته هایی است که کارشناسان معماری برای ایجاد آرامش در بناهای شهر تهران دارند. هر چند در طول 5 دهه اخیر روی آوردن طراحان نما به الگوهای معماری غربی باعث شد تا هویت معماری در تهران و سایر کلانشهرهای کشور از بین برود اما در طول سال های اخیر شهرداری تهران با همراهی مدیریت شهری سعی کرد تا با تشویق طراحان و معماری به استفاده از این الگوها و قرار دادن این سبک معماری به عنوان یکی از الزمات طراحی نما در آئین نامه ها و دستور العمل های بالادستی ، شاهد روی دادن دوره بازگشت طراحی نما به الگوهای معماری ایرانی و اسلامی در تهران باشیم.
موضوعی که معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز به آن اشاره می کند و می گوید: نماهای نمادین و نشانه‌ای باید با هویت تاریخی ما هم ریشه باشند و باید مردم نیز این مسئله را مطالبه کنند. هر چند که در مناطق 11 و 12 که بناهای ارزشمند بیشتری دارد ضوابط و دستورالعمل‌های خاصی را در نظر گرفتیم.
تخلف آشکار سازمان های دولتی در ساخت و ساز های بدون مجوز
با توجه به اینکه در طول سال های اخیر قوانین و مقررات زیادی در حوزه ساخت و ساز ایمن و البته قانونی از سوی شهرداری تهران صادر شده است اما همچنان عملکرد برخی از سازمان ها و نهادهای دولتی در این حوزه حکایت از آن دارد که این مجموعه ها به دلیل دولتی بودن آنها بدون رعایت قوانین و دریافت پروانه ساخت اقدام به ساخت و سازهای غیر مجاز در زمین های تحت مالکیت خود می کنند. موضوعی که معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز از آن به عنوان یکی از معضلات پیش روی شهرداری تهران در مواجهه با حرکات غیر قانونی برخی از نهادها و سازمان های دولتی اعم از نظامی و کشوری از آن یاد می کند.
گلپایگانی در خصوص نظارت شهرداری بر این تخلفات آشکار به این موضوع تاکید دارد که چندی پیش بخشنامه‌ای را صادر کردیم که هیچ ساختمانی حتی آموزشی، بهداشتی، مسجد و حسینیه و … بدون اخذ پروانه نمی‌تواند ساخت و ساز داشته باشد و همچنین در حوزه مراکز نظامی نیز که عمدتا ساخت و سازشان یا مرتبط با ماموریت است و یا خارج از محدوده نظامی‌شان است نیز تاکید کردیم که اگر ساخت و سازشان در محدوده نظامی باشد اما خارج از حوزه ماموریتی‌شان باشد باید پروانه بگیرند.
اگر قرار باشد هر ارگانی برای خود ساخت و سازی انجام دهد سنگ روی سنگ قانون باقی نمی‌ماند، به همین دلیل از این پس قانون ملاک عمل است و اجازه نمی‌دهیم بازار آشفته‌تر شود. با توجه به وجود قوانین بالادستی اما همچنان شاهد بی توجهی برخی از ارگان های دولتی نسبت به قوانین مصوب در حوزه ساخت و ساز هستیم که در بیشتر موارد کاری از دست شهرداری تهران نیز بر نمی آید.
اما معاون شهردار تهران بر این موضوع تاکید دارد که هر چند متأسفانه برخی ارگان‌ها به دلیل قدرت‌شان از قوانین تبعیت نمی‌کنند؛ البته شهرداری نیز رویکردش این است که ضوابط و مقررات بیشتری را اعمال کند و در این راستا همه ساختمان‌ها را ملزم به دریافت پروانه برای آغاز کار کردیم. با وجود تلاش هایی که برای جلوگیری از انجام ساخت و سازهای غیر مجاز سازمان های دولتی در حوزه شهرسازی هستیم اکنون سوال این است که چه ضمانت اجرایی ای وجود دارد تا تمامی ارگان های خاص برای انجام ساخت و سازها، خود را ملزم به دریافت پروانه ساخت از این مجموعه کنند؟
گلپایگانی در این باره یادآور می شود: ضمانت اجرایی ما ماده 100 است منتهی این کمیسیون در دوره‌های قبل جدی گرفته نمی‌شد و براین اساس بخشنامه کردیم تا حتی مجتمع‌های ایستگاهی شهرداری نیز ملزم به دریافت پروانه شوند چرا که قرار نیست ضوابط و مقررات فقط برای مردم عادی باشد و آنهایی که پول، قدرت و امضاء طلایی دارند از اجرای مقررات معاف باشند و خود را جدا بدانند و هر کاری که دلشان بخواهد در شهر بکنند.
یکی از ساخت و سازهای غیر مجازی که در دوره قبلی مدیریت شهری بارها مورد انتقاد اعضای شورای چهارم و رسانه ها قرار گرفت، ساخت و ساز یک ارگان نظامی در محدوده میدان سپاه بود. هر چند در آن زمان بارها از شهرار وقت گرفته تا اعضای شورای شهر هشدارهایی نسبت به این تخلف دادند، اما معاون شهرسازی شهردار تهران بر این باور است که در آن زمان این تخلف به شیوه صحیحی پیگیری نشد. چرا که حکمی توسط فرماندهی کل قوا در مورد تخلفات ساختمان‌های نظامی وجود دارد که اعلام کرده‌اند که ارگان‌های نظامی هم باید مر قانون را رعایت کنند و اگر ساخت و ساز این نهاد نظامی پیگیری می‌شد می‌توانستند مانع آن شوند.
علاقه پزشکان برای ورود به حوزه ساختمان سازی
یکی دیگر از تخلفات ساخت و ساز که اکنون در شهر تهران در حال انجام است، توسط بیمارستان امام در حال وقوع است. مهمتر از همه اینکه به گفته مدیرکل اداره معماری و ساختمان شهرداری تهران، این تخلف در حدی است که رئیس این بیمارستان اقدام به دریافت پروانه ساخت از مجموعه شهرداری تهران نکرده است.
به گفته سید حمید موسوی؛ این در حالی است که تمامی نهادها و سازمان ها اعم از خصوصی و دولتی موظف به رعایت مسائل ساخت وساز بوده و حتی مراکز درمانی، آموزشی و پزشکی نیز باید براساس ضوابط تعیین شده عمل کنند. در حال حاضر به نظر می رسد که یکی از مشکلات موجود ورود افراد غیرمرتبط در حوزه ساخت و ساز است و متأسفانه پزشکان بیش از مهندسین تمایل به ساخت و ساز پیدا کرده‌اند. کما اینکه به گفته مدیرکل اداره معماری و ساختمان شهرداری تهران در حال حاضر بنای جدید بیمارستان امام پروانه مهندسی ندارد و این موضوع نیز مورد انتقاد ما قرار دارد و امیدواریم مسئولان این پروژه پیگیری این موضوع باشند.
