زوال بافت تاریخی همدان
چه عواملی باعث زوال بافت تاریخی شهر همدان در سالیان گذشته شده است؟
بافت تاریخی در شهرها، خاطره شهروندان از شهر و حوادث جاری در آن را شکل می دهد و اعتباری برای آن شهر و ساکنانش محسوب می شود. از این روست که دارای اهمیت است و نحوه مواجهه و مدیریت آن موضوعی قابل تامل. با این حال در سال های گذشته ناهماهنگی مسئولین در تصمیم سازی و اجرا از یک سو و تعلل در تصویب طرح ها از سوی دیگر آسیب های جدی و جبران ناپذیری به بخش های تاریخی شهر وارد آورده است و شهر همدان نیز به عنوان یکی از شهرهای دارای بافت تاریخی کشور از این امر مستثنی نیست.
در این راستا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان در سالیان اخیر تلاش نموده است تا محدوده بافت تاریخی شهر که به عبارتی رینگ اول و دوم شهر نامیده می شوند را مشخص نموده و از گزند تخریب حفظ نماید. تلاشی که با مخالفت بسیار زیاد شهروندان مواجه شده است.
هرچند اصل تعیین حریم محدوده های میراثی و تدوین ضوابط، امری صحیح می باشد، لیکن زمان ورود به مسئله، موضوع مهمتری است. به این معنا که میراث در زمان تخریب گسترده بافت و احداث ساختمان های چندین طبقه در سالیان نه چندان دور چشمان خود را به روی این موضوع بسته بود و تنها به حفظ برخی از تک بناهای تاریخی اکتفا می نمود و امروز که دیگر اثری از بافت تاریخی باقی نمانده به یاد تدوین طرح و ضوابط برای آن افتاده است و مصداقی عیان از نوش داروی پس مرگ سهراب را به نمایش گذاشته است.
ساخت زمین هایی که تا همین دیروز امکان ساخت چندین طبقه را داشتند، به یک باره محدود شدند، کوچه ها اجازه تعریض ندارند و این درحالی است که در همجوارشان بناهای پنج و شش طبقه برافراشته شده است و بخشهایی از همان کوچه ها تعریض شده و چهره ای آشفته و ناهمگون را در شهر رقم زده است!
از سوی دیگر شهرداری نیز که به همان ضوابط نیم بند سالیان گذشته میراث پایبند نبوده و در حرایم مجموعه های میراثی اقدام به ساخت و ساز نموده است. این ارگان که خود مجوزهای احداث بناهای چندین طبقه را صادر نموده، امروزه مشکلات را بر گردن میراث می اندازد.
این در حالی است که تخریب بخش گسترده ای از بافت تاریخی شهر توسط این مجموعه صورت گرفته است. تخریب بافت محله آقاجانی بیگ جهت احداث پارکینگ طبقاتی، محله کبابیان، محله جولان، احداث پارکینگ طبقاتی سینا در حریم آرامگاه بوعلی سینای همدان و احداث جاده در حریم تپه هگمتانه در محدوده سرگذر، بخشی از اقدامات شهرداری در این راستا بوده است.
صدور مجوز ساخت بناهای چندین طبقه در محدوده فعلی بافت تاریخی نیز، هر چند منع قانونی نداشت و مطابق با طرح تفصیلی صورت گرفت، لیکن بخش عمده ای از بافت تاریخی شهر را به ورطه تخریب و نابودی کشاند.
طرح های جامع و تفصیلی نیز در این رابطه راهگشا نبودند و امکان تصمیمات سلیقه ای را برای مسئولین فراهم آورده است. در این میان می توان به بازنگری طرح جامع شهر همدان اشاره نمود که از سال 1395 تاکنون در هاله ای از ابهام قرار دارد و هنوز در گیر و دار مراحل تصویب به سر می برد.
سندی که قرار است برنامه شهر را طی چند سال آینده مشخص نماید و مورد انتقاد بسیاری از متخصیص شهرسازی و معماری می باشد و فرآیند طولانی تصویب آن موجب ناکارآمدی طرح، بی‌انضباطی شهری و هدر رفت منابع و بلاتکلیفی مردم و مدیریت محلی و عدم پاسخگویی مناسب و موثر به نیازهای قابل برنامه‌ریزی شهر خواهد شد.
با این اوصاف تصمیم سازی صحیح در زمان مناسب و همکاری همسوی ارگان های متولی از مهم ترین اصول در مدیریت شهری می باشد. موضوعی که با توجه به مطالب فوق در مدیریت بافت تاریخی شهر همدان دیده نمی شود.
ورود دیر هنگام میراث فرهنگی به عنوان متولی امر به موضوع تعیین حریم بافت تاریخی، مداخله گسترده و بی محابای شهرداری و عدم هماهنگی و توجه به موضوعات میراثی و همچنین مراحل پیچیده و زمان بر اداری در تصویب طرحهای بالادستی، بخشی از مشکلات بافت تاریخی در شهر همدان می باشد که موجب ایجاد حق برای مالکین این محدوده ها گردیده و اعتراضات بسیار زیاد شهروندان منطقه را در بر داشته است.
به نظر می رسد ایجاد شهرداری بافت تاریخی و تصویب طرح جامع و تدقیق بافت تاریخی با توجه به تغییرات گسترده سالیان گذشته، می تواند بخش هایی از این مشکلات را مرتفع سازد و تسهیل گری باشد برای ایجاد هماهنگی تصمیمات در بافت تاریخی شهر همدان.
