ساخت و ساز در معماری و غلبه تفکر لمپنسیم
ساختمان سازی در شهرهای ما امروزه با هدف افزایش سرمایه تبدیل به یک صنعت شده است. صنعتی که متاسفانه امروزه در کنترل گروهی از سرمایه داران است که ادبیات ساختاری جدیدی را در تعریف از کیفیت های فضایی ساخت و فروش مسکن را در بازار به وجود آورده اند.
امروزه بسیاری از ساختمان های نوساز در شهرهایمان در کنترل افراد لمپن و در مقیاس کلان تر، زیر سایه لمپنیسم قرار گرفته اند. مقصود از قشر لمپن در این یادداشت، بخشی از جامعه است که بدون سواد، تخصص و دانش لازم از موضوعات و بدون مشارکت حقیقی در تولید، منافع شخصی خویش را در اولویت بر منافع عمومی می بیند و به دنبال پیدا کردن راه های غیر عرف در جهت افزایش سرمایه سوداگرانه است.
این گروه از جامعه با سوار شدن بر بازارهای سرمایه گذاری، نه تنها بنیان های منطقی و تدریجی افزایش سرمایه را زیر پا گذاشته اند، بلکه با ایجاد روابط و مناسبات، در کلیه امور اقتصادی رخنه کرده اند و به سردم داران زمینه های مختلف بازار تبدیل شده اند. غالب شدن نگرش لمپنیسم در بازار های سرمایه گذاری در اثر عدم وجود قوانین، کنترل ها و ضوابط معین در جهت جلوگیری از رشد افراد غیر متخصص و اندیشمند در حوزه های مختلف بازار های سرمایه است. مسئله ای که مطالعه و نقد ساختاری را می طلبد.
در جهت بررسی این نگرش در حوزه ساخت و ساز مسکن و غالب شدن این الگو در بازار سرمایه داری مسکن، خالی از لطف نیست که نگاهی به منطقه 12 مشهد به عنوان یک مناطق تازه تاسیس و متصل به شهر محسوب می شود، بیاندازیم. محدوده ای که اکثر ساختمان های آن در دهه 1390 به بعد ساخته شده اند و غالب رشد ساخت و ساز مسکن در شهر مشهد در سال های اخیر در این محدوده رخ داده است.
مهم ترین دغدغه این یادداشت این است که در بازار ساخت و ساز شهر های ما به خصوص در این نگارش، در محدوده الهیه شهر مشهد چه می گذرد؟ غالب شدن لمپنیسم و تاخت و تاز برند سازان در منطقه 12 مشهد (الهیه) به عنوان یکی از مناطق نوظهور و تازه ساز شهر مشهد، چگونه نظام ساختاری مسکن را دگرگون ساخته است؟
با توجه به ریزش یک ساختمان نو ساز در دی ماه 1400 که به اصطلاح از برند های مطرح منطقه 12 نیز بوده است، نگاه فعالین اجتماعی و خبرنگاران بار دیگر به سمت ساخت و ساز های محدوده الهیه مشهد جلب شد. باید ابراز کرد که فارغ از مسئله کیفیت ساخت سازه و معماری ساختمان، کنترل غالب بازار ساخت و ساز در پلاک های شخصی در منطقه الهیه مشهد در دستان گروهی سازندگان غیر متخصص، نابلد و لمپن است که با ایجاد یک ادبیات گفتاری جدید در ساخت و فروش، نه تنها کیفیت ساختاری مسکن را از بین برده اند بلکه بر بازار مسکن تاخت و تاز می کنند.
در مواجهه با این گروه از سازندگان معمولاً با ادبیاتی جدید سر کار داریم که در شرایط فعلی ساخت و ساز تبدیل به یک ملعبه ای شده اند که نه تنها تعاریف مسکن و خانه را در حوزه طراحی و ساخت از بین برده اند بلکه با بیان جدید سعی در تغییر نگرش و سلیقه مردم را دارند. به کارگیری برخی ادبیات گفتاری در جهت تعریف از مسکن مانند، برند، لاکچری، لوکس، فول، عمارت و مواردی از این دست تعاریف جدیدی در بازار مسکن هستند.
که در بدنه آگهی های فروش، دفاتر املاک و بنگاه های معاملاتی رد و بدل می‌شود. تعاریفی که برخی جامعه تحصیل کرده و فارغ التحصیل حوزه های معماری و شهرسازی نیز در دو جه موضوع بدان دچار شده اند. برخی از معماران به دلیل عوض شدن سلیقه مردم به ناچار دست به طراحی ساختمان های رومی و کلاسیک زده اند و برخی دیگر در این بازار صاحب عنوان و برند شده اند و نان را به نرخ روز می خورند.
اما مسئله این یادداشت صرفاً متمرکز بر ادبیات جدید تعریف کیفیت ساخت مسکن نیست بلکه اثری است که این پدیده در مقیاس میانی در سیما و منظر شهر و در مقیاس کلان بر غالب شدن تفکر لمپنسیم در ساختمان سازی و سوار شدن این تفکر بر نظام ساختمان سازی است. نظامی که سازنده و بنگاه های معاملاتی اجزای آن هستند و نگرش غالب سرمایه داری و سود غیر منصفانه ناشی از فروش را در وهله اول اولویت طراحی و ساخت در نظر دارند. گروهی که کنترل قیمت زمین، آپارتمان و ادبیات تعریف مسکن، معماری متناسب را تحت لوای خود می بیند.
عدم توانایی مدیریتی در شهرداری مسئله مهمی دیگر است که قابل بحث است. این که چرا مدیریت شهری توان مقابله و کنترل این گروه سازندگان و موضوع ساخت و ساز را ندارد، مبرهن است. چون همواره شهرداری در خدمت سرمایه است و سرمایه نیز در اختیار سرمایه داران لمپنی است که در حال حاضر بر نظام ساخت و ساز، تاخت و تاز می کنند.
