حقوق شهروندى در ادبیات حقوقى و سیاسى امروز سه معنى متفاوت دارد: اولین معنی، حقوق شهروندى به مفهوم رابطۀ میان مردم و حاکمیت است. این مفهوم از حقوق شهروندى در اغلب موارد از صبغۀ سیاسى برخوردار است. رابطۀ مردم و حاکمیت در ابعاد سه‌گانه تقنینى، قضایى و اجرایى موجد حقوق و تکالیف متقابلى میان دولت به مفهوم عام آن شامل قواى حاکم و شهروندان است. براى شهروندان؛ حقوقى مانند آزادى بیان، آزادى تشکیل احزاب و جمعیت‌هاى سیاسى و عضویت در آنها، حق انتخاب مسکن، شغل و ممنوعیت بازداشت غیرقانونى، شکنجه، حق تابعیت و براى حکومت؛ حق حاکمیت، وضع و اجراى قانون از جمله مصادیق آن به شمار می‌آید. بنابراین در دو سوى حقوق شهروندى دولت و شهروند قرار می‌گیرند. مصادیق حقوق شهروندى در فصل سوم قانون اساسى تحت عنوان «حقوق ملت» احصاء شده است.

دومین معنی، حقوق شهروندى به مفهوم رابطۀ میان شهروندان است بدین معنی که مردم با زندگى در اجتماع در مقابل یکدیگر حقوق و تکالیفى را بر عهده دارند. این حقوق و تکالیف ممکن است مربوط به امور مالى یا غیرمالى آنان باشد. روابطى که امروزه اشخاص در نتیجۀ انعقاد قرارداد با همدیگر برقرار می‌کنند، نمونۀ بارز این نوع از حقوق شهروندى است که معمولاً از آن تحت عنوان «حقوق مدنى» یاد مى‌شود. همچنین روابط میان اشخاص جامعه محدود به موارد قراردادى نبوده، بلکه ممکن است بدون وجود قرارداد نیز در نتیجۀ تعدى و تجاوز اشخاص به حقوق یکدیگر روابط حقوقى میان آنها پدید آید. به این معنى شهروندان در هر دو طرف حقوق شهروندى قرار دارند. مقررات مربوط به این نوع از حقوق شهروندى عمدتاً در قانون مدنى بیان شده است.

سومین مفهوم نیز حقوق شهروندى به مفهوم رابطۀ میان ساکنان شهر و مدیریت شهرى است؛ زندگى در جوامع شهرى امروزه به دلیل گستردگى شهرها در ابعاد سرزمینى و نیز تنوع ایجادشده در حوزۀ خدمات شهرى موجب شده تا مدیران شهر به دنبال نوعى قدرت تصمیم‌گیرى براى ادارۀ بهتر و پاسخگویى مؤثرتر به نیازهاى متنوع و گستردۀ شهرنشینان باشند، تجربۀ اجرایى ملل مختلف در این زمینه نیز حاکى از موفقیت مدیران شهرى است که در تصمیم‌گیرى‌هاى خود از استقلال نسبى در چهارچوب مقررات ملى برخوردار بوده‌اند. از این منظر شهروندبودن به مفهوم حقوقى متقابل میان ساکنان شهر و مدیریت شهرى است که در برخی کشورها از آن تحت عنوان «دولت محلی» و در بعضی دیگر به نام «شورای محلی» یاد می‌شود. مواردى مانند عوارض شهرى، مجوزهاى اشتغال، تأمین معابر و ساخت‌وساز در محدودۀ شهرها و فضاهاى شهرى در حوزۀ حقوق شهروندى با این مفهوم جاى می‌گیرد. طرف‌هاى رابطۀ حقوق شهروندى به مفهوم اخیر، شهروندان ساکن در یک شهر و مدیریت شهرى خواهد بود.