آب در سرزمین ایران از دیرباز به عنوان عنصر مهم و ارزشمند شناخته می شده است. برخی معتقدند دلیل اهمیت عنصر آب، مشکل کم آبی و خشکسالی فلات ایران بوده است؛ حتی اگر این موضع را نپذیریم در استفاده محتاطانه و نگاه مدیریتی به منابع آب جای هیچگونه شکی نیست. ارزشمندی عنصر آب، آن را به ابزار قدرت حاکم و اهرم تعیین کننده در حیات شهر ایرانی تبدیل کرده است.
باغ ایرانی به عنوان شیوه ای برای کنترل قدرت و مدیریت منابع آبی در شهرهای ایرانی طراحی شده بود. حاکمان شهرها برای کنترل قدرت و نفوذ خود بر شهر و صیانت از منابع آب و حفظ سلامت آنها از طریق مدیریت منابع آب با احداث باغ در محل سرچشمه و مظاهر اصلی آن اقدام می کردند. اشکال متنوع باغ ایرانی و جغرافیای متفاوت آن از باغ در دل کویر تا باغ در میانه جنگل و در پای کوه همگی در یک ویژگی مشترک هستند و آن وجود مظهر آب در آن نقطه است. این باغ استراتژیک غالبا متعلق به شاه یا بالاترین مقام بوده است. باغی که بدین ترتیب احداث می شد، دروازه ارتباط شهر با طبیعت را ایجاد می کرد.
در عباس آباد بهشهر، باغ در محل سرچشمه، آب را به شهر و مردم می بخشیده است. سیستم پیشرفته ذخیره و کنترل آب که با طراحی سد و ایجاد دریاچه پشت آن ایجاد شده است، نشان دهنده قدرت بالای آب برای کنترل شهر، حتی در منطقه‌ای سرسبز و پرآب، همچون بهشهر، است. شهر در پایین دست باغ شکل گرفت و رشد کرد و پیش از باغ چیزی جز طبیعت بکر وجود نداشته است.
نمونه دیگری از باغ ایرانی در اقلیمی متفاوت، باغ فین کاشان است. این باغ در محل چشمه سلیمانیه (چشمه فین) ورودی آب به شهر را کنترل می کند. جانمایی باغ نسبت به شهر به گونه ای است که باغ در ضلع جنوب شرقی و در بالادست شهر بر سر مسیر آب ساخته شده تا بتواند با کنترل آب بر کل شهر احاطه داشته باشد. گسترش شهر در جهت شمال شرقی و پایین دست باغ فین، موقعیت استراتژیک آن را نشان می دهد.
جانمایی ژئوپلیتیک باغ های تاریخی ایران، ویژگی های منحصر به فردی را به باغ می بخشیده است، که در قالب عناصر کالبدی در شکل باغ خود را نشان می دهد؛ خواص مذکور که امروز آنها را با نام ویژگی های باغ ایرانی می شناسیم همگی معلول کانسپت اصلی باغ در جهت کنترل آب است.
