پياده راه ها بخشی از منظر شهری هستند که به دلايل مختلف از جمله افزایش تعاملات اجتماعي ـ فرهنگي، ایجاد مقياس های انساني در عرصه های عمومي، تثبيت و تقويت برخي کاربري ها و مسائل اقتصادي، گسترش ارتباطات و … در شهرها شکل می گیرند. در شهرهای مختلف جهان، تا قبل از انقلاب صنعتي، اندازه و تناسبات عناصر شکل دهنده شهر، بر مبناي مقياس انساني و الگوي جابه جايي ها نيز بر اساس حرکت فرد پياده بود. اما با شروع انقلاب صنعتي و به دنبال آن حاکميت تفکر مدرنيسم و به ويژه مطرح شدن تئوري «شهر مناسب با اتومبيل شخصي» از نقش و اهميت فضاهاي پياده کاسته و به مرور فرد پياده جايگاه و اولويت خود را در فضاي شهري از دست داد. از دهه هشتاد میلادی به بعد نگرش جديدي تحت عنوان «شهرسازي انسانگرا» در مقابل شهرسازي «اتومبيلگرا» پدید آمد که بر اساس الگوي جابه جاييهاي درون شهري، بر قابليتهاي انساني، توانمنديهاي فيزيکي و ميزان ادراک فرد پياده در هنگام رفت و آمد در فضاي شهري افزوده شد.
در ایران نیز تا قبل از ورود خودرو و تحولات حاصل از آن در شهرسازي، راهها و فضاهاي شهري در انطباق کامل با فضاهاي انساني و نيازهاي اجتماعي شهروندان شکل ميگرفت و نظام کالبدي شهر بر پایه مردم واري استوار بود. با پيدايش حمل و نقل و ماشيني شدن، بسياري از فضاهاي شهري که محل زندگي اجتماعي بودند، به گذرگاه و توقفگاه وسايل نقلیه تبديل شده و اين توسعه به تدريج تمام ساختار کالبدي و اجتماعي شهرهای ایران را زير نفوذ خود برد. با وجود گذشت چندين دهه از جنبش پياده گستري در ساير کشورها، طراحي مسيرهاي پياده با عنوان «پياده سازي محورهاي تاريخي» هنوز مبحثي نو در کشور ما به شمار ميآيد و چند سالی است که در اکثر شهرهای ایران بخصوص شهرهای تاریخی تمایل به ایجاد پیاده راه در محورهای اصلی امری جذاب و جالب از نگاه مسئولین می باشد. اما سوال و مساله اصلی این است که آیا پیاده راه سازی در شهرهای ایران درست اجرا می شود؟ و آیا لازم است که در شهرهای با بافت تاریخی حتما بخشی از خیابان ها تبدیل به پیاده راه شوند؟
عمومي بودن، خاصیت منظر خيابان است. به این معنی که متعلق به تمام ساکنان شهر است و حضور مردم، شکل دهنده و اعتباردهنده منظر خیابان است. اما به نظر می رسد امروزه پیاده راه سازی و توجه به پیاده مداری برای شهرداری های استان ها صرفا تبدیل به برند شده است و با تغییر کف سازی خیابان ها از آسفالت به سنگ فرش و چیدن تعدادی مبلمان شهری پیاده راه ها را ایجاد می کنند؛ بدون اینکه به منظر خیابان، طبیعت اطراف آن و ماهیت تعامل اجتماعی مخاطبان توجهی شود. باید در نظر داشت که خیابان هایی که برای تبدیل به پیاده راه انتخاب می شوند بر اساس مقیاس ماشینی شکل گرفته اند و جداره های منظر خیابان ها نیز بر آن پایه ساخته شده اند. حال تبدیل کردن این بستر به بستری جدید تمهیدات خاصی را می طلبد که در طرح های انجام شده به این موارد کمتر توجه شده است. امروزه پیاده راه سازی برای شهرداری ها بیشتر جنبه تبلیغاتی پیدا کرده است. بدین منظور که بیشتر شهرداری ها به جای آنکه به طرح و ابعاد طراحانه توجه کنند بعد تبلیغاتی برایشان اهمیت پیدا کرده است و صرفا با تغییر متریال خیابان ها و تبدیل آنها به پیاده راه فعالیت های خود را در حوزه شهری بیشتر به رخ می نمایانند. از آنجایی که خیابان های اصلی در شهرها جز هسته های اصلی شهر محسوب می شوند کوچکترین تغییر در آنها به چشم عموم می آید چه رسد به آنکه کلا خیابانها تغییر ماهیت داده و به پیاده راه تبدیل شوند. درست است که پیاده محور کردن بخش هایی از شهرها و توجه و احترام به مخاطب پیاده از ضروریات شهرهای امروزی می باشد اما تبدیل شدن برخی از خیابان های اصلی شهرهای ایران به پیاده راه مشکلات و موانع زیادی را برای خیل عظیمی از ساکنین،کسبه، و یا مخاطب هر روزه خیابان ها ایجاد کرده است.
به طور مثال خیابان بوعلی سینای همدان که به میدان اصلی شهر (میدان امام خمینی) منتهی می شود از این قاعده مستثنا نیست. این خیابان که جزئی از 6 خیابان اصلی همدان در طرح کارل فریش در سال 1307 ایجاد شده است به میدان اصلی شهر (امام خمینی) می رسد و طول تقریبی آن ۷۵۰ متر می باشد. مهندسین مشاور نقش پیراوش در طرحی رینگ اول شهر را به پیاده راه اختصاص داد و این خیابان پس از کش و قوس های بسیار و با تصویب شهرداری همدان، بدون اجرای تمهیدات زیرساختی، از سال 1395 تبدیل به پیاده راه شد و در فاز بعدی در سال 1396 خیابان اکباتان (یکی دیگر از شش خیابان منتهی به میدان اصلی شهر) نیز به پیاده راه تغییر یافت. نکته قابل توجه در امر پیاده راه سازی این خیابان ها این است که در خیابان بوعلی سینا همدان سهم کاربری های تجاری در دو طرف این خیابان بیش از ۱۲۰۰ متر است و شامل کاربری هایی نظیر ساختمان های پزشکان، سینما، پاساژها، مراکز خرید و … می باشد که پتانسیل خوبی از حجم پیاده را برای ایجاد پیاده راه بوجود آورده است. با این حال پیاده راه سازی این بخش از شهر مشکلات زیادی در حوزه مراجعه بیماران به پزشکان به علت عدم دسترسی سواره، بساط کردن دست فروش ها در فضای پیاده راه ، ایجاد ترافیک در محلات پیرامون منطقه، تبدیل شدن کوچه ها و خیابان های اطراف به پارکینگ اتومبیل و … را بوجود آورده است.
به نظر می رسد اگر روند پیاده راه سازی مرکز شهر همدان بخواهد به همین منوال و بدون برطرف کردن موانع زیرساختی ادامه یابد و خیابانهایی که روزگاری به منظور حرکت سواره طراحی شده بودند، بدون در نظر گرفتن مقیاس، سرعت دید، تطابق جداره و کاربر و مسائل بزرگتری چون مسائل اقتصادی، ترافیکی و زیرساختی، به پیاده راه تبدیل شوند، این برند شهری به معضلی بزرگ برای شهر تبدیل می گردد که برای رفع آن مشکلات باید هزینه های بیشتری را پرداخت نمود.
