مساله راهبردی گردشگری ایران، عدم فهم مشترک گردشگری توسط ذی نفعان است!

در راستای درک وضعیت راهبردی گردشگری ایران و شرایط خاص ایجاد شده پس از کرونا، نظرآنلاین مصاحبه ای ترتیب داد تا دکتر شهاب طلایی شکری نظرات خود را در  این مورد مطرح کنند. از آنجا که پیش از کرونا، موضوع تصمیمات عمومی در مورد گردشگری ایران بایستی مورد توجه قرار گیرد، موضوع بحث از مساله راهبردی صنعت گردشگری آغاز شد.

نظرآنلاین : از نظر شما مساله راهبردی صنعت گردشگری ایران چیست و از نظر شما چه نکته کلیدی و اساسی در این میان وجود دارد که بایستی به آن توجه کرد؟

دکتر طلایی شکری: صنعت گردشگری در ایران مسائل زیادی دارد بنابراین راهکار واحدی هم ندارد. اما بایستی کلیدی ترین نکته که تاثیر اساسی روی سایر محورها می گذارد را مورد توجه قرار دهیم. به نظر ما(ذی نفعان و حاکمیت)هنوز نمی دانیم از این پدیده چه می خواهیم؟ تقلیل اهمیت گردشگری به اثرات اقتصادی و توجه به گردشگری ورودی و ارز آوری اش یکی از مهمترین مسائل راهبردی گردشگری ایران است. هنوز تمام ذی نفعان نتوانستند در حوزه های فرهنگی و سیاسی به اثرگذاری گردشگری پی ببرند. یعنی نمی دانیم چه مدل توسعه ای را باید در نظر بگیریم و بر مبنای آن گام های آینده را طراحی کنیم. اساسا این را می دانیم قصد تبدیل شدن به سبک گردشگری اروپایی یا ترکیه ای را نداریم ولی آنچه می خواهیم را هنوز دارای ادبیات نظری نکرده ایم. در واقع مبانی اولیه ای داریم که نتوانستیم بر مبنای آن مدلی تولید کنیم که جامع الاطراف باشد و تمامی ارکان نظام هم از آن حمایت کند. اینگونه است که می توان حمایت های سیاسی و اجتماعی را پشت گردشگری آورد.

بحث دیگر اینکه هنوز موضوع فراغت در برنامه ریزی سیاست گزاران و برنامه ریزان مطرح نیست. آنها اساسا در پایه ای ترین و کم هزینه ترین بخش های اوقات فراغت طرح و ایده ای ندارند. حتی برای سینما رفتن، دیدن نمایشگاه و برنامه های آیینی هم مدلی نداریم. در شقوق فراغت، گردشگری از هزینه بر ترین برنامه ها به حساب می آید و ما در ساده ترین و دست یافتنی ترین های آنها کار خاصی صورت نداده ایم. طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس، سرانه درآمدی خانوار ایرانی اینقدر کم است که هر فرد کمتر از 5 هزارتومان در ماه امکان هزینه برای گردشگری و سفر دارد. بنابراین نمی توان انتظار رونق ناگهانی و بی برنامه در این بخش داشت. بنابراین گردشگری برای طیف خاصی قابل تعریف است و این گروه توانا که تمکن مالی بالایی دارند اساسا گردشگری را در ایران جستجو نمی کنند. بنابراین عمده سفری که در داخل کشور صورت می گیرد، مربوط به اقشار متوسط  است که ما به عنوان متولی و برنامه ریز برایش برنامه ای نداریم. حتی برای مدل های تفریحی گروه های متوسط با چالش روبرو هستیم.

از سوی دیگر، کشور ایران دارای جاذبه های مختلفی است و اما متاسفانه محصول گردشگری نداریم. اصلا نمی دانیم چگونه با این جاذبه ها تولید محصول کنیم. نمی دانیم درست است که رویداد برگزاری کنیم یا نه؟ واقعا هنوز برای ما مبهم است و به شکل مساله باقی مانده است. ما حتی در گونه های مختلف گردشگری شهری، دارای مشکل هستیم. بیش از 70 تا 80 درصد مردم تهران به جاذبه های تهران سری نزده اند و نمی دانند تهران دارای چه جاذبه هایی هستند. بنابراین هنوز فهم کلی ذی نفعان و حاکمیت در مورد گردشگری شکل نگرفته است وتا زمانی این فهم مشترک صورت نگیرد ما با چالش های بزرگی روبرو هستیم و انتظار خاصی از آن نخواهیم داشت.

نظر آنلاین : بعد از کرونا چه اتفاقاتی برای گردشگری ایران خواهد افتاد و چه باید انجام داد؟

دکتر طلایی شکری: بعد از کرونا با انباشتی از سفر روبرو هستیم که افزایش قیمت ها را هم به همراه خواهد داشت. بنابراین حجمی از گردشگری که سرکوب شده به صورت تقاضای انباشته رخ خواهد داد. اما از این جنبه اگر افزایش قیمت ها کنترل نشود، تغییر مطلوبی به نظر نمی رسد و تاثیر منفی در کلیت گردشگری خواهد داشت. احتمالا از دهک های بالای جامعه تقاضای موثر رخ دهد و باز طبقه متوسط که درگیر با تکانه های اقتصادی ضعیفتر هم شده اند، باز هم شانس سفر را از دست دهند. این به عنوان یک آفت به حساب خواهد آمد و تاثیر مطلوبی نخواهد داشت. هر چند ارزیابی من این است که بیشتر تقاضاها به سمت خروجی خواهد بود و به دلیل ضعیف شدن پول ملی ممکن است این گروه به جای تعداد 4 سفر به 3 سفر تقلیل تقاضا دهند. بنابراین باید راهبردهایی در نظر گرفته شود که سفرها به سمت مقاصد داخلی صورت گیرد. ضمنا باید فکری کرد که این افزایش قیمت ها در زیرساخت ها به سبکی نباشد که اقشار متوسط بعد از کرونا هم نتوانند مسافرت کنند.

همچنین کاهش ارزش پولی ما می تواند موجب افزایش گردشگران خارجی به ایران شود. اما الان وقت تفکر کردن و برنامه ریزی برای آن است. باید بدانیم که چه گروه هایی به چه شکلی وارد ایران خواهند شد. باید برای آنها برنامه داشته باشیم و مسیر را به سمت مقاصد نوظهور هدایت کنیم. اینکه اینها چه تصویری از ایران به دست می آورند برای ما با اهمیت است. به نظر کشورهای همسایه ما در دوران پس از کرونا به ایران خواهند آمد و نباید محدود به حوزه های مرسوم خودشان سفرکنند تا فرصت منفعت رسانی به بخش های مختلف کشور فراهم شود.