پایگاه تحلیلی - خبری نظرآنلاین

رسانه راهبردی - انتقادی پژوهشکده نظر

تطبیق سازمان فضایی شهر با مقتضیِات صنعت

چکیده: با توجه به اهمیت کارکردی راه لوله های صنعت نفت، آنها توانسته اند درجهت گیری خیابانها در مناطق مسکونی و ساختار فضای شهری و فعالیتهای اجتماعی تاثیر مهمی بگذارند.

چگونه خطوط لوله توانسته است بر روی فضاهای شهر آبادان تاثیر بگذارد؟ همانگونه که مطرح شده است، خیابان مهمترین عنصر کمی و کیفی می باشد که می تواند با پیوند میان سایر عناصر شهری در نظم، انسجام و شکل گیری شهرها نقش اساسی داشته باشد.

شبکه راه ها در ساختار شهر، ترکیبی از راه های اصلی  و راه های فرعی است که با توجه به عملکرد خود در کالبد مولفه های اطراف (ساختمان ها) تاثیر کیفی به جا می گذارد. در شهر صنعتی آبادان که هسته اصلی پالایش نفت به شمار می رود لوله ها (به عنوان یکی از اصلی ترین مقتضیات صنعت) در شکل گیری شبکه راه های درون شهری آبادان تاثیرگذار بوده اند.

یکی از بارزترین این تاثییرات، محورارتباطی خط لوله ای است که نفت را از شرق پالایشگاه (محل پالایش نفت) به غرب تانکفارم (محل نگهداری و ذخیره نفت) منتقل می کرد. این محور ارتباطی شرقی- غربی علاوه بر تاثیر عملکردی خود (انتقال نفت) توانست از منظر کیفی و منظر ساختاری در محلات مسکونی، اماکن آموزشی و فرهنگی مجاور خود نقشی تعیین کننده داشته باشد.

راه لوله شرقی-غربی پالایشگاه از منظر کیفی، دارای مقیاس قابل توجهی در عرض خیابان است و به واسطه رعایت اصول فنی و مهندسی در حفظ حریم لوله ها، یکی از خیابان های عریض نسبت به سایر خیابان های اصلی و فرعی در دوره های مختلف شکل گیری و توسعه آبادان به شمار می رود که تا به امروز نیز توانسته به فعالیت خود ادامه دهد. تاثیر راه لوله از منظر ساختاری در دو دوره تاریخی قابل بررسی است که علاوه بر شکل گیری محلات بر فعالیت های اجتماعی ساکنین نیز تاثیرگذاشت.

دوره نخست سال 1928 خیابان کشی های بین محله ای شرقی، غربی در منطقه سیک لین است که تحت تاثیر راه لوله احداث شده از پالایشگاه تا تانکفارم قرار گرفت و یک شبکه شطرنجی در جهت گیری خیابان ایجاد کرد. این منطقه اولین محله مسکونی کارگری است که توسط شرکت نفت برای کارگران غیر بومی ساخته شد. دوره دوم ساخت مربوط به سال 1933، زمانی که شرکت نفت تلاش می کرد با شکاف طبقاتی حاصله از ارائه خدمات مسکونی، آموزشی و رفاهی مقابله کند، با طراحی جیمز مالسین ویلسون منطقه بوارده در همجواری مسیر خط لوله ابتدا مکان یابی و در دو قطب شمال و جنوبی طراحی و ساخته شد.

از آنجا که در طراحی کالبد بنا و خیابان کشی بوارده شمالی و جنوبی به مسائل فرمی توجه شده ولی به نظر می رسد که راه لوله ها با منفک کردن بوارده در نوع  فعالیت های اجتماعی اثرگذار بوده اند. چرا که در بوارده جنوبی که از نظر مکان یابی دسترسی نزدیکتری به اروند رود داشت مراکز رفاهی و تفریحی (باشگاه ها و کلوپ ها) بیشتری در آن ساخته شد. لذا بوارده جنوبی از پویایی و سرزندگی اجتماعی بیشتری نسبت به بوارده شمالی که منطقه مسکونی آرام تری بود برخوردار گشت.

تطبیق سازمان فضایی شهر با مقتضیِات صنعت
تصویر 1: شکل گیری عناصر شهری در کنار خط لوله محور شرقی – غربی پالایشگاه

در سال 1940 دانشگاه صنعت نفت آبادان که یکی از بناهای مهم در آموزش نیروی متخصص است درکنار راه لوله های شرقی- غربی ساخته شد. همچنین موزه آبادان از دیگر مکان های فرهنگی مهم در کنار این راه لوله احداث شد. لذا با توجه به اهمیت کارکردی راه لوله های در ایجاد مسیر ارتباطی توانست درجهت گیری خیابان های فرعی در بین مناطق مسکونی و ساختار فضای شهری و فعالیت های اجتماعی تاثیری مهم ایجاد نماید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

غزال مسافرزاده

غزال مسافرزاده

پژوهشگر دکتری منظر، لابراتوار دکتری پژوهشکده نظر
میزان مطالعه مطلب