پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران چگونه عمل کرد؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از متخصصین، صاحب نظران و منتقدان را در آستانه انتخابات دور ششم شورای شهر تهران به خود مشغول کرده است. شورای اصلاح طلب شهر تهران که با رای بالایی بر سر کار آمد تا به امیدها و خواسته های شهروندان جامه عمل بپوشاند، حالا با حواشی بسیاری مورد نقد است؛ از تغییر مکرر شهردار تهران تا انتصابات شهردار مناطق و پرونده فساد مالی.
برای نقد عملکرد هر نهادی لازم است ابتدا وظیفه آن ارگان به خوبی شناخته شود تا بتوان به او نمره داد. منصوری معتقد است که «رسالت شورا، نظارت است. اما شوراییان نظارت را غیر موثر و تشریفاتی می دانند و بجای تعریف ساز و کارهای مفید برای عملیاتی کردن این اختیار، سراغ سهم خواهی از تصدی می روند». در حالی که این جمله به خوبی دلیل اصلی ضعف عملکرد و پاشنه آشیل شوراها را بیان می کند، محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، با آگاهی از نقدهای وارده «بی ثباتی و تغییرات شهردار در سه سال گذشته» را دلیل «فاصله عملکرد موجود با عملکرد مطلوب، نارضایتی‌ها و انتقاداتی» که وجود دارد، می داند.
«شورا، بعنوان ناظر، موظف است «اقدامات» شهرداری را با «سیاست ها»ی مصوب خود مستمرا انطباق دهد و نتیجه را به اطلاع عموم برساند. چنانچه وزن تخلف از سیاست ها زیاد شد، شهردار را عزل کند. این مکانیزم بدلیل نشناختن مفهوم نظارت یا سوءاستفاده شوراییان برای کسب منافع، به سمت مداخله در تصدی منحرف شده است.» (منصوری، اردیبهشت 1400) شورا نه برنامه ریز است و نه مجری. وکیل مردم است برای تایید صحت فرآیند برنامه ریزی و اجرا. (منصوری، خرداد 1400)
اگر این تعریف را بپذیریم دخالت مستقیم شورا در برنامه ریزی، اجرا و تعریف پروژه های عمرانی، تصمیم گیری در موضوعاتی چون حمل و نقل عمومی یا معضل آلودگی هوای تهران، خارج از حیطه وظایف و به جای نظارت بر عملکرد شهردار و دستگاه اجرایی، اقدام به جای آنها است.
بررسی کارنامه شورای شهر و موضوع جلسات آن با این رویکرد، شفاف می شود؛ اختصاص بخش اعظمی از زمان جلسات به تغییر نام معابر، محلات، اماکن عمومی و … (در حدود 250 تغییر نام) نه تنها غیرمفید به نظر می رسد بلکه در سطح بسیار پایین تری نسبت به وظیفه اصلی شورا قرار دارد. در مقابل، سکوت شورا در مسئله بزرگی چون افشای فساد مالی و دستگیری شهرداران منطقه 2 و 8 که در فاصله کمی از این موضوع به عنوان مدیر نمونه شهرداری پایتخت و عضو هیئت رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان شهرداری تهران با حکم شهردار تهران منصوب شده بودند، جای سوال دارد.
اقدام به جای نظارت، با تضعیف جایگاه شورا، اجازه داوری و نقد شهردار را از آن می گیرد. از طرفی نهاد ناظر لازم است در اولین گام، عملکرد خود را شفاف و در اختیار شهروندان قرار دهد؛ در حالی که با مراجعه به وبسایت شورای شهر تهران مشخص می شود که هیچگونه گزارش عملکردی از سال 95 به بعد یا به عبارتی از آغاز به کار دوره پنجم شورا، وجود ندارد.
شورای پنجم شهر تهران با انتخاب چهار شهردار و یک سرپرست در دوره مدیریت خود، بالاترین آمار در این خصوص را در کارنامه خود دارد. این شورا که با شعار شفاف سازی و شهرداری تمام شیشه ای، فعالیت خود را آغاز کرد، پس از گذشت چهار سال محصول این هدف را به راه اندازی سامانه شفافیت شهرداری تهران خلاصه کرد.
این سامانه مرتبط ترین اقدام شورا با وظیفه اصلی این نهاد است. سامانه ای که با همت بهاره آروین، عضو کمیته شفافیت شورای شهر تهران، راه اندازی شد. اقدامی که هرچند عنوان خوبی دارد و می تواند آغازی برای موضوع شفافیت در شهرداری تهران و پایانی بر فساد گسترده و ریشه ای در این نهاد باشد، اما حداقل در این دوره نتوانست بیشتر از یک عنوان عمل کند.
