مقابله با فساد در شهرداری تهران، خواسته ای عملی یا آرزویی دست نیافتنی؟

اقدام عملی برای مقابله با فساد شهرداری تهران چیست؟

آیا تجمع درآمدهای شهرداری در یک حساب متمرکز، می تواند اقدام عملی برای شفاف سازی مالی باشد؟

 مسئله فساد در شهرداری تهران بر کسی پوشیده نیست و حتی آنقدر به صراحت مطرح است که می توان گفت قبحش ریخته و عادی شده است. هرچند در هیچ دوره ای از مدیریت شهری برنامه عملی برای مقابله با موضوع فساد در شهرداری تهران، صورت نگرفته؛ اما این مسئله و روش های مقابله با آن، همواره در تمام دوره های مدیریت شهری مطرح بوده است.

عمده ترین شیوه ای که از سوی مدیران برای این موضوع در پیش گرفته شده، ایجاد نهادهای نظارتی متعدد همچون حراست، بازرسی و … در سطوح سازمانی و مرکزی بوده است. اقدامی که از دید بهاره آروین، عضو شورای شهر پنجم، تنها عاملی برای بالا بردن نرخ است. این عضو شورا، محیط شهرداری را فضایی مستعد و فسادزا خوانده و اقدام علیه مدیران فاسد را بی فایده و تنها راه حل موضوع را نظارت همگانی بر مسئله مطرح کرده بود (سرمقاله روزنامه همشهری، 29 دی 1399).

حالا در ابتدای مسیر مدیریت شهری جدید، بر اساس تازه ‌ترین ابلاغیه شهردار تهران، برای شفاف سازی مالی، سازمان ‌ها و شرکت‌ های شهرداری مکلف ‌اند کلیه درآمدها را صرفاً به حساب درآمدی خزانه این نهاد واریز کنند. این دستورالعمل بر اساس مفاد ۳۵ برنامه سوم توسعه شهر تهران، لزوم به کارگیری دستورالعمل خزانه ‌داری در شهرداری تهران که از سوی وزارت کشور در سال ۱۳۹۶ ابلاغ شده بود. همچنین در راستای اجرای تبصره یکم بودجه مصوب شورای شهر تهران است.

به گزارش ایسنا، بر اساس دستورالعمل معاونت مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران و همچنین ابلاغ آن از سوی شهردار تهران، به منظور شفاف شدن حساب ‌های شهرداری و نظم بخشی به تراکنش ‌های مالی شهرداری تهران تمامی واحدها، مناطق، سازمان ‌ها و شرکت‌ های تابعه و مؤسسات شهرداری تهران ملکف هستند تا کلیه منابع درآمدی و سایر وجوهی که به موجب بودجه مصوب وصول شده است را صرفاً به حساب‌ های درآمدی خزانه شهرداری که به پیشنهاد شهرداری و تأیید شورای شهر تهران افتتاح شده یا می ‌شود، واریز کنند (خبرگزاری ایسنا، 29 شهریور 1400).

جدا از اینکه آیا این اقدام و دستورالعمل به خودی خود، اقدام صحیحی است یا خیر، اما هدف مطرح شده برای آن به نظر نمی رسد قابل قبول باشد. آیا برای شفاف کردن حساب های سازمان ها و شهرداری های مناطق، الزامی برای جا به جایی وجوه مالی به صورت عملی وجود دارد؟ چه کسی بر این تراکنش های مالی و حساب خزانه شهرداری نظارت خواهد کرد؟ آیا این اقدام نمی تواند زمینه ساز فسادهای بزرگتری باشد؟ 

بهاره آروین، «سامانه شفافیت» را اصلی ترین راهکار مدیریت شهری برای مسئله ای که فساد سیستماتیک در رگ و ریشه شهرداری تهران می خواند، اعلام کرده بود. این سامانه با هدف در دسترس قرار دادن اطلاعات تمامی معاملات، قراردادها، بودجه، سوابق و فیش های حقوقی کلیه سازمان ها و نهادهای شهرداری، ایجاد شد تا به نوعی با نظارت همگانی، فساد در شهرداری تهران کنترل شود (اسکویی، خرداد 1400).

هرچند این سامانه نتوانست تمامی پتانسیل خود را برای مبارزه با فساد در دوره پنجم مدیریت شهری تهران نشان دهد. امید آن می رفت که مدیریت شهری جدید، این مسیر صحیح را ادامه و اقدامات جدی و مؤثری در این زمینه انجام دهد. از آنجایی که بستر مناسب برای این موضوع در دوره قبلی مدیریت شهری ایجاد و هزینه های اولیه راه اندازی آن تأمین شده است.

ادامه این اقدام، تکمیل و تدقیق اطلاعات و داده های لازم برای این سامانه، هزینه های کمتری از ایجاد روش های جدید و آزمون و خطای راهکارهای دیگر دارد. تجمع تمامی درآمدهای مناطق و سازمان ها و نهادهای وابسته به شهرداری در یک حساب متمرکز، برای هر منظور دیگری که انجام شود، به نظر نمی رسد توجیه آن بتواند شفاف سازی مالی باشد.

سامانه شفافیت شهرداری تهران، بدون ایجاد تغییر در سیستم ها و تراکنش های مالی شهرداری، تنها با نمایش تمامی اطلاعات و اعداد و ارقام درآمدها، هزینه ها و بودجه های اختصاص یافته و به نوعی شفاف کردن کلیه حساب های شهرداری، زمینه نظارت همگانی و عمومی را ایجاد و شهروندان را به عنوان سازمان نظارت بر شهرداری معرفی می کند.