دیپلماسی شهری
شهرهای ایران تا چه میزان بر دیپلماسی فرهنگی خواهرخواندگی شهری در روابط بین الملل تمرکز دارند؟
دیپلماسی عمومی تلاشی است در جهت تبادل فرهنگی میان کشورها که در گونه سنتی و رسمی آن تمرکز بر ارتباط سیاسی دولتمردان کشورهای مختلف از مجرای کارگزاران رسمی با هدف پیگیری سیاست های کلان کشوری در چارچوب ملی بوده و در روابط جدید فرهنگی میان نهادهای دولتی و غیردولتی از قبیل نهادهای ورزشی، رسانه ای، فرهنگی، دانشگاهی، اقتصادی و… در تحکیم روابط بین الملل صورت می گیرد.
دیپلماسی شهری با تمرکززدایی از مدیریت روابط بین الملل در مقیاس کلان کشوری، از زیرشاخه های دیپلماسی عمومی است که بر روابط شهر به شهر و مدیریت محلی تمرکز دارد. خواهرخواندگی شهرها (Sister cities) از اصلی ترین ارکان دیپلماسی شهری در سطح روابط بین المللی است که از سال 1920 با انعقاد قرارداد میان یک شهر انگلیس و یک شهر فرانسه آغاز شد و با هدف آبادانی شهرهای ویران شده پس از جنگ جهانی دوم، میان شهرهای کشورهای اروپایی به اوج خود رسید.
روابط خواهرخواندگی معمولا بین دو شهر با سابقه تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و… با هدف افزایش همکاری دوجانبه میان دو شهر و اتحاد میان شهروندان منعقد می گردد. با توجه به رسمی بودن خواهرشهر، فعالیت سازمان خواهرخواندگی بین المللی (SCI) در راستای توسعه جامعه محلی اهداف خود را بدین شهر بیان می کند: برقرای جریانات داوطلبانه و ایجاد انگیزه و تقویت شهروندان، مسئولین امور شهری و مدیران تجاری در جهت پیشبرد برنامه هایی با منافع دو جانبه.
یکی از اولین قراردادهای خواهرخواندگی ایران میان دو شهر تهران و سئول در سال 1963 بود که منجر به نامگذاری خیابان سئول در تهران شد و در اقدامات اخیر، شهرداری تهران 12 تا 17 تیرماه 1401 نمایشگاه “شهرهای خواهرخوانده و توانمندی مدیریت شهری تهران” با اولویت اقتصاد شهری، جذب سرمایه گذاری و صدور خدمات برگزار نمود.
یکی از اصلی ترین ظرفیت های ایجاد شده در خواهرخواندگی شهرها دیپلماسی فرهنگی است که کشورهای توسعه یافته بیشتر بر آن تمرکز دارند. دیپلماسی فرهنگی مبادله ایده ها، اطلاعات فرهنگی، نحوه زندگی، نظام ارزشی، سنت ها و اعتقادات به منظور دستیابی به مفاهیم مشترک و تقویت تفاهم متقابل میان ملت ها و کشورهاست که غالبا منجر به توسعه صنعت گردشگری نیز می گردد.
رونق و رواج گردشگری بین دو شهر خواهرخوانده از جمله نتایج اعلام خواهرخواندگی شهرهاست. بسیاری از کشورهای توسعه یافته با تمرکز بر دیپلماسی فرهنگی در تلاش برای اشاعه فرهنگ خود و نفوذ قدرت نرم بر دیگر کشورها هستند.
به عنوان مثال خواهرخوانده های شهر شیراز دوشنبه تاجیکستان، نانجینگ و شهر چونگ چینگ چین، نیکوزیا قبرس و… می باشد. قرارداد خواهرخواندگی میان وایمار آلمان و شیراز با اشتراک وجه فرهنگی حافظ و گوته در سال 1387، منعقد شد و گذر گوته ازفضاهای عمومی شیراز در جوار آرامگاه حافظ در حال ساخت می باشد و در وایمار با ساخت یادمان گفتگوی گوته و حافظ، به دیوان غربی شرقی گوته تجسد بخشیده شد. (تصویر 1)
در سال 1397 شهرداری شیراز در تلاش برای روابط بیشتر با شهرهای کشور آلمان به تشویق سرمایه گذاری در شیراز در مشارکت، نظارت و تبادل دانش و تجربه از سوی مشاوران آلمانی در پروژه های شهری از جمله تراموا، راه اندازی سیستم جداسازی آب شهری از آب مورد نیاز فضای سبز و راه اندازی تصفیه خانه محلی شیراز روی آورد.
با بررسی روابط همکاری میان شهر شیراز و خواهر خوانده هایش به نظر می رسد تبادل فرهنگی میان شیراز و خواهر خوانده هایش به دلیل کمرنگ بودن نقش شهروندان محدود و بیشتر تمرکز بر روابط اقتصادی و گیرندگی شیراز هسته ارتباطات شده است؛ تراموا با درسدن آلمان (تصویر 2)، نیروگاه برق با پچ مجارستان، قطار شهری با چونگ چینگ چین و…
در این رابطه دو سویه شهرداری شیراز با تمرکز بر توانمندی های اقتصادی و صنعتی خواهر خوانده از اشاعه فرهنگ خود بر کشور مقصد و توسعه صنعت گردشگری باز می مانند و از طرفی در تبادل فرهنگی خواهر خواندگی، عدم آگاهی شهروندان از مفاد قرارداد، همکاری را در سطح روابط سیاسی و اقتصادی تقلیل می دهد و حضور شهروندان در عرصه روابط بین الملل به حاشیه رانده می شود.
نتیجه: روابط بین الملل ایران در مقیاس کلان و محلی کماکان با تمرکز بر ملاحظات سیاسی، اقتصادی و امنیتی به طور سنتی در جریان است. خواهرخواندگی شهری با توجه به اهداف و تمرکز بر تبادل جریانات فرهنگی بستر مناسبی را برای آشنایی با فرهنگ شهرهای ایران و توسعه روابط شهروندی میان ملت ها فراهم می آورد که توسعه منافع اقتصادی از طریق نفوذ فرهنگی، از نتیجه های آن می تواند باشد.
