چه میزان مقالات علمی-پژوهشی و همایش ها در ایران نوآوری دارند و موجب افزایش محتوای تخصصی رشته شهرسازی می گردند؟
از آنجایی که اصولاً سرفصل های درسی و نحوه آموزش در رشته شهرسازی کلی و فارغ از تمرکز بر جزئیات مورد نیاز در این رشته است و با ماهیت چندرشته ای منتسب به این رشته، علوم متنوع و با عمق کم در این رشته وارد شده اند، خروجی های علمی و پژوهشی رشته شهرسازی نیز از این آسیب بی نصیب نمانده است.
یکی از این خروجی ها، مقالات تخصصی هستند که در قالب مجلات علمی-پژوهشی، ترویجی و همایش ها در پایگاه های مرتبط نمایه می گردند. اما این منابع که مبنای پژوهش های آتی و بویژه مطالعات دانشجویان رشته شهرسازی قرار می گیرند تا چه میزان خلاقانه هستند و به ضرورت های کشور می پردازند و تعمیم پذیر بوده و وابسته به نمونه های موردی نیستند؟
آسیب شناسی کاهش کیفیت مقالات تخصصی رشته شهرسازی
به نظر می رسد یکی از مهمترین آسیب های مقالات تخصصی رشته شهرسازی در تکرار شدن مبانی، پیشینه ها و حتی روش و نتایج است. بعلاوه اصولاً انتخاب موضوع و تشخیص خلا پژوهش و ضرورتی که برای مطالعه وجود دارد، در سال های اخیر بشدت دچار ضعف شده و شاید سیستم ارزشیابی اعضای هیات علمی و دانشجویان آنان را به سوی تولید انبوه و شتابزده محصولات علمی با کیفیت پایین تر سوق داده است.
بعلاوه فقدان رتبه بندی دقیق مجلات مانند ژورنال های معتبر بین المللی باعث اختلال در فرآیند داوری و کاهش اعتبار مقالات می گردد. این مساله در مورد همایش ها و کنفرانس ها با شدت بیشتری احساس می شود و نتیجه این فرآیند تولید حجم زیادی از مقالات است که در چارچوب ارزیابی مجلات بین المللی دارای رتبه، قابل چاپ نخواهند بود. در واقع نویسندگان گاهی عامدانه به سراغ موضوع های تکراری و ساده که دارای مبانی و پیشینه کاملی هستند می روند و با ویرایشی مختصر و جایگزین کردن نمونه موردی جدید در اسرع زمان ممکن به پذیرش مقاله مورد نظر دست می یابند.
بدیهی است چنین مقالاتی که وابسته به نمونه موردی هستند و در سایر بخش ها و حتی در نتایج تا حد زیادی دچار تکرار شده اند، ارزش افزوده ای برای مسیر علمی رشته شهرسازی نخواهند داشت. همچنین تعدد پژوهش های در دسته های مطالعات بنیادی و توسعه ای و نه عملکردی موجب می گردد تا میزان کاربرد مقالات در جامعه حرفه ای کاهش یابد و این امر بر شکاف موجود بین جامعه آکادمیک و جامعه حرفه ای رشته شهرسازی می افزاید. نمود این مساله در کاهش استفاده دفاتر مهندسین مشاور برای استفاده از مقالات انبوه تولید شده در کشور است.
همانطور که ذکر گردید کاهش کیفیت مقالات در مورد کنفرانس ها و همایش ها با شدت بیشتری احساس می گردد. در واقع بسیاری از همایش های تخصصی (فارغ از نوع رشته) فرآیند داوری دقیق را طی نمی کنند و دچار سوداگری و آسیب های ناشی از درآمدزایی می گردند و بازار فروش مقالات در پایگاه ها نیزبه این امر دامن خواهد زد.
به نظر می رسد کاهش کیفیت مقالات تخصصی رشته شهرسازی به عنوان یکی از منابع اصلی پژوهش و حرفه می تواند یک حرکت دومینو گونه و نزولی را در پی داشته باشد و بهتر است هرچه سریع تر توقفی ایجاد نمود و پس از ریشه یابی دقیق تر به بازنگری در فرآیند تولید و ارزیابی و نشر مقالات رسید.
شاید یکی از مهترین ابزارهای تحول در ساختار فعلی، تغییر نظام ارزشیابی اساتید و دانشجویان و پژوهشگران باشد. تمرکز بر کیفیت بجای کمیت و تولید حجم زیادی از مقالاتی که دچار روتین و تکرار شده اند ضروری است و ارزشیابی پژوهشگران باید بر اساس کیفیت مجلات و مقالات و میزان ارجاعات قرار گیرد.
