مجسمه شهری؛ نگاه جامع به پدیده ای پیچیده

• شما به عنوان هنرمند و مجسمه ساز که تجربه ساخت مجسمه شهری را دارید، اثر نصب شده خود در فضای شهری را در نهایت محصول غلبه چه عامل یا عواملی می‌دانید؟ (ایده طراحی، سلیقه و سفارش کارفرما، عوامل محیطی، مطالبات شهروندان و …)

پاسخ روح الله شمسی زاده: ماجرای مجسمه سازی وقتی وارد شهر می شود، کاملا فرق می کند. انگار به پروژه های معماری شبیه است تا نقاشی، چرا که بر مبنای سفارش تنظیم می شود. وقتی قرار بر این است برای مکانی خاص یا نهادی خاص کار کنید، مطمئنا سلیقه این نهاد در کار دخیل است. اگر این نهاد می تواند موجب غلبه گفتمان غالب شود باز معنایی و ارزشی خاصی به کار حاکم می شود.

ممکن است دوره ای گفتمان مذهبی حاکم باشد  یا وقتی گفتمان سیاسی خاصی حاکم است جهت گیری کار هم به این سمت خواهد بود. فرض کنید در زمان جنگ موضوعات جنگی و انقلابی حاکم بود و آثار از این موضوع جهت گرفته اند. یا اگر کارهای قبل انقلاب را ببینید گفتمان روشن فکرانه غلبه دارد یعنی هنرمند است که در پروسه کاری اش، کار را می سازد نه ماجراهای دیگر.

اولین کار شهری که نصب کردم، از نمایشگاه انفرادی من به شهر راه پیدا کرد. چرا که از نظر معنایی و مفهومی دارای واقعیت هایی بود که من در موردش فکر نکرده بودم. بستر به شکلی تنظیم شد که کار شهری شد و وارد شهر شد هر چند برای آن فکر نکرده بودم.

در دوره ای که مجسمه دزدی در تهران وجود داشت، به دلیل اینکه کار من زمینه مناسبی نداشت و در فضایی نصب شده بود که جامعه مخاطب توانایی پذیرش آن را نداشت (یعنی مخاطب آن منطقه درگیر مناسبات اولیه حیات شهری بود و به این موضوعات گرایشی نداشت)، اصل وجود مجسمه در شهر زیرسوال رفت. اما ده سال بعد بر اساس فراخوانی که برای میدان انقلاب صورت گرفت، من بر اساس مناسبات فضا کار را پیگیر شدم.

در این کار مناسبات فیزیکی مکان، اتمسفر فضا و تاثیرش روی نگاه من، به ماهیت کار غلبه داشت. میدان انقلاب و اتفاقاتی که در این مکان رخ داده در نظر من قرار داشت و اثر آن روی کار هنری من بسیار با اهمیت بود. مناسبات سفارش دهنده بسیار مورد توجه من قرار گرفت چرا که دنبال کار فاخر بودند.

بنابراین اثر این شرایط را می توانیم در انتخاب مواد انتخابی برای ساخت مجسمه دید. برای چنین کاری من به سمت مواد برنزی حرکت کردم که چنین حسی را منتقل می کرد. جایی که قرار بود این کار انجام شود روی مترو بود و من بایستی به شرایط و ساختار توجه می کردم. با معمار این کار صحبت کردم تا متوجه بشم چه میزان تحمل وزن در این مکان وجود دارد و این موضوع روی تکنیک ساخت و مواد مصرفی اثرگذار بود.

اگر قصد داشته باشم موضوع را جمع بندی کنم، به زبان ساده باید گفت که مجسمه شهری مقوله ای پیچیده است که از عناصر متعددی اثر می گیرد و بایستی به تمام موارد نگاه جامعی داشت.