پاویون، پاویون که می گفتند این است؟

پاویون، پاویون که می گفتند این است؟؛ نقدی بر آثار و نحوه برگزاری جشنواره استقبال از بهار 1401 مشهد

خانه هنرمندان مشهد هر ساله در پیشواز نوروز، از طرق مختلف سعی در گردآوری ایده ها و خلاقیت های هنرمندان در حوزه های معماری، هنرهای تجمسی و شهرسازی را داشته است. بسیاری از شهروندان و مسافران (زائران) از المان های نوروزی مشهد به عنوان عناصر زیبا و خاطره انگیز  و نقطه قوت مدیریت شهری مشهد یاد می ‌کنند.

رویه ای که با ساخت دوچرخه، چرخ خیاطی و کانوا و تخم مرغ در مقیاس بزرگ در دوره شهرداری آقای پژمان در مشهد کلید خورد و در ادامه در سال های اخیر با تغییر رویکرد به سمت گل آرایی و ساخت آثار تجسمی امتداد پیدا کرد. علاوه بر این برخی آثار در قالب پوسته های شهری بر سر گذر ها، چهار راه ها و معابر شهری نصب می شد که ظاهرا قرار بود در قالب المان شهری، مفهومی را انتقال بدهد.

پوسته هایی که در ظاهر پلاستیک و ظاهر جذابی را داشتند ولی در عمل  هیچ اثر گذاری معنا دار و عمیقی را برای مخاطب به همراه نداشتند و صرفاً با گرفتن یک عکس سر و ته ماجرا بهم می ‌آمد.

در جشنواره استقبال از بهار سال 1401 مدیریت شهری مشهد سعی داشت رویکردی جدید را در برگزاری دنبال کند و نوعی کارکرد و مفهوم عمیق تری در دریافت ایده ها و خروجی آثار به همراه داشته باشد. به همین جهت یک بخش با عنوان پاویون های شهری به بخش های دریافتی جشنواره اضافه کرد که قرار بود در قالب مسابقه از بین طرح های برگزیده آثاری انتخاب و در شهر ساخته شود.

در برگزاری مسابقه ای که در آن نه مشخص  بود چرا هیچ فرد متخصص در زمینه معماری، منظر، و شهرسازی در تیم داوری آن حضور ندارد و چرا از اساس جوایز باید دلاری باشد، مهم ترین مسئله اما آثار برگزیده و خروجی به دست آمده از آثار در عمل و شهر بود که قابل بحث است.

لازم به ذکر است در مرحله انتخاب طرح های برگزیده 14 اثر انتخاب گردید و قرار شد در شهر در موقعیت های مشخص قرار گیرند.

پاویون هایی که در اسم  و روی کاغذ قرار بود پایون باشند و سعی داشتند با یک رویکرد تعاملی، مواجهه متفاوتی را نسبت به المان های سال های قبل برای شهروندان و زائران به همراه داشته باشند. ولی در عمل نتایج، تفاوتی را با سال های قبل رقم نزد. در بررسی نظری و تعریف، شاید نتوان یک تعریف واحد برای پاویون ارائه داد ولی شاید مهم ترین جنبه موفقیت یک پاویون ایجاد تعامل رفتاری مخاطبان، مکث و لذت بردن از حضور در  فضاست. مسئله ای که اکثر پاویون های اجرا شده در سطح شهر مشهد از آن بی بهره اند.

به بیان دیگر خروجی به دست آمده در مرحله اجرا این المان ها تبدیل به پاویون نشده اند و فقط اسم پاویون را یدک می کشند. در جنبه دیگر، آنچه که در گفت وگو با پدیدآورندگان آثار هم مشهود بود عدم شناخت صحیح مدیریت شهری و خانه هنرمندان مشهد نسبت به چه بودن و چگونگی بودن پاویون است که اثر آن در برگزاری مسابقه و اعلام نتایج کاملاً به منصه ظهور رسیده است.

 تجربه هر سال برگزاری جشنواره استقبال از بهار در مشهد شاید از جنبه کمی و تعدد آثار موفق بوده باشد، ولی از جنبه کیفی و معنایی آثار در وضعیت سردر گم قرار گرفته است. جشنواره ای که توسط خانه هنرمندان تحت نظر مدیریت شهری برگزار می شود، نه از پس تدوین مبانی چگونگی برگزاری مسابقه بر می آید و نه تصویر مشخصی از چه بودن خروجی آثار را متصور می شود.

بیان برخی خواسته ها از جانب مدیریت شهری مانند توجه به کرامت و برکت را در جهانشهر اسلامی مشهد که از پس کلان ایدئولوژی های انتخاباتی به جشنواره استقبال از بهار شهر رسیده است از دیگر مشکلات اساسی جشنواره های این چنینی است. بخش طراحی پاویون شهری که امسال به جشنواره اضافه شده بود نیز از نبود تدوین رویکرد مشخص از چه بودن پاویون و چگونگی برگزاری مسابقه رنج می برد. مسئله ای که نمود آن در آثار خروجی این بخش نیز قابل مشاهده است (تصویر 1).

در نگاه کلی تر، مدیریت شهری با عدم درک صحیح از چه بودن عناصر شهری مانند پاویون و المان، بدون یک رویکرد کل نگر، صرفاً با افزودن چاشنی شعار متناسب با جناح سیاسی روی کار، سعی در نفوذ در این آثار را داشته است و به جای زنده کردن رویداد های شهری با حضور مردم، صرفاً عناصری بزک دوزک شده و ظاهراً جذاب را در معابر و نقاط مختلف شهر به نمایش می گذارد که نه کارکرد مشخصی دارد و نه تبدیل به یک عنصر خاطره انگیز و عمیق می شود. عناصر و المان هایی که امسال علی رغم بیانیه های بین المللی  و جوایز دلاری نتوانستند وارد فاز جدیدی از مفهوم و کارکرد بشوند.