مدیریت شهری و آسیب پذیری در مقابل تهدیدات انسان ساخت عمدی
درس‌آموخته های هک شدن سامانه های شهرداری تهران چه بوده است؟
تهدید از پدیده های همزاد انسان و جامعه انسانی است؛ و در هر زمان طیفی از آن – خواه بصورت دفعی یا بطئی و خواه توسط طبیعت یا انسان (عمدی یا سهوی) – «دارایی» های وی را متأثر می سازد.
با این‌حال «آسیب پذیری» هرچند در امتداد «تهدید»، لکن رخدادی جدای از آن بوده، و با «تمهیدات» همبستگی دارد. در این راستا گفتنی است که علی رغم پیچیدگی و تنوع «تهدیدات انسان ساخت عمدی» نسبت به سایر انواع آن، لکن همچنان در بستر اصول حداقلی نظیر ایراد خسارت به دارایی های کلیدی، قابل تحلیل و درس آموزی است.
با این مقدمه می توان به حمله سایبری اخیر به زیرساخت های فناوری شهرداری تهران اشاره کرد. این حمله که در نوع خود دومین تلاش برای ایراد خسارت به بخش عمومی بود (بعد از صدا و سیما)؛ و احتمالا آخرین آنها هم نخواهد بود؛ می تواند حداقل حامل دو نکته برای تمهیدات آتی باشد.
1- اهمیت نگهداشت سرمایه انسانی متخصص و خلاق. با عبور از انگیزه و اهداف متخاصمان، و با تکیه بر اخبار تایید شده مبنی بر بالفعل شدن چنین تهدیدی؛ نقش «سرمایه انسانی خلاق» به عنوان بازوی رویارویی با آن پررنگ می شود.
در واقع هرچند از پر تکرارترین تاکیدات نیم قرن اخیر دانش مدیریت ارتقا جایگاه «نیروی کار» به «سرمایه انسانی» است؛ و باز نمود آن در شهرداری تهران، تفکیک «معاونت سرمایه انسانی» از «معاونت مالی و اداری» بوده است.
لکن ورای این تشریفات، آنچه مواجهه با تهدیدات جدید را طلب می کند، بکارگیری توامان خلاقیت و دانش های جدید توسط افرادی است که الگوهای رسمی نظام جبران خدمت، مدیریت عملکرد، تامین آتیه و غیره نمی تواند متناسب با «انتظار سازمان از ایشان» باشد.
در واقع از آنجایی که سازمان برای واکنش به پیچیدگی تهدیدات، نیازمند فناوری هایی غیر تکراری، مناسباتی غیر یکنواخت و راهبردهایی انعطاف پذیر است، تا در نهایت استعداد و مهارت های نامتجانس متخصصان را برای کاهش آسیب پذیری یکپارچه کند؛ باید خود ساختارهای ویژه برای نگهداشت و شکوفایی سرمایه خلاق را تعریف و تامین کرده؛ و دلخوش به وابستگی سازمانی ایشان، ناشی از رکود در بازارهای رقیب برای جذب چنین سرمایه هایی نباشد.
2- دومین درس آموخته این هک، یادآوری جایگاه مدیریت شهری و مشخصا شهرداری تهران است؛ که آن را به مثابه دارایی ارزشمند و هدفی جذاب برای دشمنان کشور قرار می دهد.
به این معنا که هرچند مدیریت شهری تهران در قوانین جاری به عنوان شعبه ای تراکم زدایی شده از دولت مرکزی مطرح است که به امور کراهت آمیز محلی مشغول است؛ اما وقوع این تهدید مجددا عدم تناسب این تعریف با واقعیت کلیدی مدیریت شهری را یادآوری کرده؛ و ضرورت بازبینی در سازمان‌دهی «نیروهای شهری» در قالب سرمایه ای سیاسی-اجتماعی را گوشزد می کند.
تا با مهیا ساختن امکان پیگیری کارآمدتر امور شهری تهران، انتظار داشت که نتایج آن به سرعت در سطح ملی آشکار شود.
و در نهایت از آنجاییکه حذف کامل «تهدید» ها در عمل غیرممکن است؛ با ایده از مصرع «ندارد از محک پروا، چو زر کامل عیار آمد»، تنها راه مواجهه با این دست تخاصمات «قوی شدن» است؛ و الا «نیست تاجر که تو او را به زیان ترسانی».
