اگر دو چالش اصلی برنامه جامع توسعه شهری تهران را چگونگی پاسخگویی به مسائل موجود و نیز چگونگی تحقق نقش های آینده شهر بدانیم؛ کدامیک از اولویت بیشتری برای چشم اندازسازی توسعه تهران برخوردارند؟
چشم اندازسازی برای توسعه تهران در برنامه های جامع توسعه متاثر از جایگاه ایران به عنوان یک نقطه كانونی، و گره ای در سرزمینی با موقعیت استراتژیك برجسته، برخوردار از مواهب طبیعی و اقتصادی كم نظیر درسطح جهان، بازار مصرفی پر رونق و گسترده، و بالذات مستعد و مورد توجه قطب های بزرگ اقتصادی و سیاسی است.
در پیش گرفتن استراتژی های تهاجمی یا تدافعی در شرایط پیچیده ارتباطات و وابستگی های متقابل جهانی، بر جریانات اقتصادی- اجتماعی و سیاسی – فرهنگی تهران تاثیرگذار بوده و چشم انداز متفاوتی را فراسوی شهر قرار می دهد. در فرایند تهیه اسناد طرح جامع سال 86 تهران، با درنظر گرفتن این امر، چشم انداز تهران در سناریوهای مختلف به شرح زیر تصویر شده است:
- تهران، شهر ملی، تجلی گاه قدرت جریانات اقتصادی – اجتماعی و سیاسی – فرهنگی كشور، محل بروز خلاقیت های علمی، فنی و تكنولوژیك ملی در عرصه های زیر بنایی، توسعه فیزیكی ساختمان سازی، برنامه ریزی و تولید.
- تهران شهر منطقه ای اسلامی، دارای جایگاه كلیدی درمیان شهرهای كشورهای اسلامی، كانون تمركز عمده ترین جریانات اقتصادی -اجتماعی و سیاسی – فرهنگی كشور، تجلی گاه حضور جریانات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی جهانی درسطح كشور و كانون منطقه ای تبادلات اقتصادی، سیاسی، تكنولوژیكی، تولید و تجاری با كشورهای اسلامی منطقه.
- تهران شهرملی و فراملی، دارای جایگاه بارز درمیان شهرهای كشورهای جهان سوم، كانون تمركز عمده ترین جریانات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی – فرهنگی كشور، كانون تلاقی خلاقیت های علمی، فنی و تكنولوژیك ملی با فرآیندهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قدرتمند جهانی،كانون منطقه ای فعال و پویای تبادلات اقتصادی، علمی، تكنولوژیكی، تولیدی و تجاری جهانی.
فارغ از یک ارزیابی متقن و مدون، در انطباق با چشم انداز بیست ساله کشور، چشم انداز مصوب توسعه بلندمدت شهر تهران در سند طرح جامع 86، به عنوان شهری «فراملی»، كانون آمد و شد پویندگان اقتصاد و دانش، تكنولوژی، ثروت و فرهنگ، حداقل درسطح كشورهای منطقه كه قادر باشد در مقیاس های بزرگ به رفع ضعف ها و تهدیدها و تقویت و بیشینه كردن قوت ها و فرصت ها همت گمارد و شور و غوغای فعالیت را با آرامش سكونت و رفاه و فراغت شهروندی درهم آمیزد؛ تدوین شده است.
برنامه ریزی برای بسیاری از اراضی درشت دانه شهری در پهنه بندی مصوب، رویکردهای حاکم بر طرح های موضعی فراشهری و …. متاثر از این چشم انداز و راهبردها و سیاست های مترتب از آن است. به عبارتی می توان گفت سیاست ها و برنامه ریزی های کلان سرزمینی، در چشم اندازسازی برای تهران نسبت به ابعاد محلی توسعه ارجح بوده اند. تکیه بر تصویر احراز جایگاه درخور اعتنا در نظام شهری جهان، در سطح شهرهای كلیدی جهان سوم با عمكردی فراملی، عدم ارزیابی تحقق پذیری، و تقابل استراتژی های حاکم بر سند با واقعیت های موجود، وجه آرمانگرایانه چشم انداز سند طرح جامع را تقویت کرده است.
تهران، مركز سیاسی و اداری ایران، نمود پیچیدگی های یك جامعه در حال گذار است. پویایی و ماهیت پیچیده شهر، عدم قطعیت و ضرورت انعطاف پذیری برنامه ها در شرایط تحول سریع و عمیق سیاسی و اقتصادی جامعه مبین ضرورت ارتقاء مرحله به مرحله جایگاه پایتخت، در سیر تطور تهران از یک شهر «ملی» به شهر «منطقه ای اسلامی» و سپس شهر «ملی و فراملی» و به تبع آن چشم اندازسازی گام به گام بر مبنای دستاوردهای محقق شده پیشین است.
