گردشگری، سفری مقدس

گردشگری

در این دنیای پرهیاهو بازگشتی به گردشگری از نوع سفر مقدس وجود دارد؟

از دیرباز گردشگری را ماهیتی مذهبی دانسته اند و آن را میراث زیارت از قدیم بیان کرده اند. اگرچه امروز گردشگری را در نگاه صنعتی، امری مدرن تلقی می کنند، اما مرور پیشینه و تاریخ آن اشاره به مفهومی گسترده تر و عمیق تر از آن دارد.

علیرغم تامین نیازهای معیشتی و جابه جایی هایی که به صورت معمول در گذشته انجام می شده است، گردشگری به مفهوم خاص، آن فعالیتی بود که با هدف زیارت به یک مقصد زیارتی به طور رسمی شکل گرفت. در این میان زیارت را در مطالعات آکادمیک شکل پیشین و قدیمی گردشگری می دانند. در زمانی که تردد و رفت و آمد بسیار دشوار بوده اما جامعه بشری برای زیارت و تعهد به باور و اعتقاد دینی خویش به مکان های مذهبی با سختی و مشقت بسیار سفر می کرده است. این امر اشاره به مقدس بودن گردشگری دارد.

در سال های اخیر برخی محققان بر این عقیده هستند که گردشگری را به همان سیاق پیشین خود، یعنی امری مقدس بیان کنند تا بتوانند در مسیر رهنمود سفرها در جهان، اشاعه پایداری و ترویج صحیح فرهنگ سفر گام بر دارند.

اگرچه مقدس شمردن گردشگری با شِکوه های بسیاری همراه بوده است، با این حال گروهی از محققان بر این باور هستند که فرهنگ پذیری و اشاعه فرهنگی یک مفهوم می تواند آن را تبدیل به مفهومی ارزشی نموده و همانند قانون، محکم و استوار در جامعه بدان جامه عمل پوشانید. بدین مفهوم که ترویج فرهنگی سفر و ماهیت فراموش شده آن، در سال های اخیر می تواند موجبات فرهنگ سازی سفر به شیوه ای مقدس را فراهم نموده و به یک ارزش تبدیل گردد. بر این اساس می توان اصول و قواعد گردشگری را بدون نیاز به اعمال قانون در رفتار افراد نهادینه کرد.

حال باید به این مفهوم توجه نماییم که در وهله اول بازگشت گردشگری به ماهیت تقدس گرایانه پیشین خویش امکان پذیر است؟ و در این صورت مقدس شمردن گردشگری، چه اثراتی بر جوامع خواهد داشت؟ شاید در نگاه اول به این موضوع تاکید می شود که در جهان امروز و دنیایی که صنعت و مدرنیته حرف اول را می زند، آدمی گمشده ای را دارد و از هر طریق در جستجوی آن است. این گمشده همان تقدس گرایی است.

حال عطش و انگیزه جامعه انسانی در کشف امر مقدس بیش از پیش احساس می شود یا خیر. این همان نقطه عطفی است که جایگاه سفر را بیش از پیش مهم برشمرده و به فلسفه و ماهیت سفر تاکید می نماید تا انسان را به ماهیت و فطرت خویشتن بازگرداند.

از سوی دیگر اگر این مهم را در جامعه ایرانی خویش بنگریم، سفر از دیرباز در نوشته های ادبی نثر، شعر، فلسفه، دین، عرفان امری مقدس شمرده شده است. سفر رفتن فعالیتی ارزشی بوده و افرادی که بدان گرایش داشته اند، فضیلت اخلاقی برایشان محسوب می شده است. بی شک این امر همان ماهیت فراموش شده سفر، همان مقدس بودن سفر است.

آموزش و ایجاد آگاهی از سنین کودکی، استفاده از رسانه های گوناگون، اشاعه فرهنگ سفر و گردشگری به عنوان یک فعالیت ارزشی و مهم، بها دادن زمان، فرصت و هزینه خانوار به سفر، بستر سازی جهت معناجویی، حقیقت جویی و یافتن و جستجو کردن از طریق سفر، همگی می تواند فعالیت هایی باشد در راستای ارتقای فرهنگ و ارزش سفر در جامعه ایرانی، امری که پیش از این بسیار بوده و امروز مورد غفلت واقع شده است.

جامعه دانشگاهی می توانند در این مهم نقش ایفا نمایند، چه بسا بدنه علمی در هر جامعه ای پیشگام به سوی فرهنگ سازی و ایجاد یک مفهوم جدید در جامعه می باشد. بها دادن به سفر در مجامع علمی و آموزشی، بهره مندی از ارزش ها و تجربه های سفر، یادگیری و ایجاد آگاهی بر مبنای دانش اندوزی راهکاری و عملیاتی از سفر همگی اقداماتی است که امروز می توان با برنامه ریزی یک هدف کلان برای آن در نظر گرفت و همه نهادها و متولیان بدین سو گام نهند.

بی شک سفر و گردشگری امری است مقدس، حواشی مدرن و صنعتی جامعه امروزی می بایست به سوی ریشه و بنیان خویش قدم بردارد و این امر ممکن نیست مگر با نگاهی یکپارچه و کلان.