• آرشیو
  • نویسندگان
پنج‌شنبه 13 بهمن 1401
نظرآنلاین
پایگاه خبری - تحلیلی پژوهشکده نظر
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • ورود
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
صفحه اصلی منظر منظر آیینی

جایگاه منظرین حرم مطهر رضوی؛ رویه انتفاعی کردن دید به حرم

مهدی حسین‌زاده نویسنده: مهدی حسین‌زاده
چهارشنبه 20 مرداد 1400
در منظر آیینی, منظر
A A
0

در بخش اول این مطلب به بررسی تاثیر سرمایه گذاری بر کم شدن دید به حرم رضوی پرداختیم و در این مطلب سیر تحول دیدها به حرم مطهر را مورد بررسی قرار می دهیم. در مشهد تاریخی به جز نقاط چشم انداز معروفی همچون تپه سلام در خارج از بافت، همه بهره بصری درون بافت نسبت به حرم، دیدهای ناگهانی و مکاشفه ای بوده است. مداخلات دوره صفوی با احداث محور چهارباغ (بالا خیابان و پایین خیابان) و پس از آن پهلوی اول سعی داشته‌ اند تا دید به حرم را به صورت محوری و رسمی ایجاد کنند.

با احداث فلکه حضرتی در پهلوی دوم، دیدهای گسترده و پانورامایی نیز در محدوده اطراف حرم شکل گرفت. این توسعه زبان دید که به وضوح جزء اهداف این مداخله‌ها نیز از سوی تصمیم گیران اظهار شده است، همواره در حال کم کردن حجمی از بافت موجود بود؛ تا دوره متاخر که توده گذاری حجمی، انسدادهای گوناگونی را در دید به حرم ایجاد کرد.

بیشتر بخوانید - Read More

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

باغ کوهنوردی

تا قبل از مداخلات صفوی در سازمان فضایی شهر مشهد، عناصر نشانه ای حرم از میان شریان های ارتباطی و مسیرهای تشرف بافت ارگانیک، به صورت کشف و شهودی قابل مشاهده بودند. در دوره صفویه و همزمان با اولین مداخلات رسمی در بافت، به واسطه احداث خیابان اصلی شهر، دیدهای محوری به سمت حرم مطهر ایجاد شدند. نکته حائز اهمیت در این میان آن است که حکومت صفوی علی رغم توانایی احداث این محور در آکس گنبد، با خارج کردن آن از آکس، میدانی شهری در مقابل مرقد امام ایجاد می کند و از این طریق موجب ارتقاء امر زیارت به مثابه ژنوم شهر می شود.  

هماهنگ با سیاست کلی مداخلات شهری در دوره پهلوی اول، در مشهد نیز خیابان هایی مستقیم در آکس گنبد احداث گردید که به تبع دیدهایی محوری به سمت گنبد ایجاد می نمودند. در دوره پهلوی دوم نیز با احداث فلکه حضرتی، رینگ سبز و سواره دور حرم، پرسپکتیوهای جدیدی از حرم قابلیت دیده شدن و ادراک پیدا کردند.

اما در دوره معاصر (پس از پهلوی)، رشد بی رویه ساخت و سازها و سوداگری در بافت پیرامونی حرم مطهر، بسیاری از چشم اندازها و انواع دیگر دید به حرم به خصوص دیدهای مکاشفه ای (به عنوان اصیل ترین نحوه برقراری ارتباط بصری با حرم مطهر) را مسدود نموده و در عوض با انتفاعی کردن آن به نفع پروژه های سرمایه داری بلندمرتبه، اغتشاشات بصری بسیاری ایجاد کرده است.

جایگاه منظرین حرم مطهر رضوی؛ رویه انتفاعی کردن دید به حرم
تصویر 1: دوره شناسی شکل گیری دیدهای گوناگون به حرم، منبع: نگارنده

منطق منظرین معماری حرم، حتی در مشهد تاریخی، ایجاد تمایز نسبت به بافت پیرامون به منظور ایجاد شخصیت نمادین و نشانه ای برای مضجع شریف رضوی؛ بوده است. این مساله به واسطه تمایز فرمی گنبد و گدسته ها، تمایز رنگی طلاکاری ها و کاشی کاری ها و تمایز مقیاسی محقق می شده است. از این منظر بدیهی به نظر می ­رسد که حرم به عنوان نگینی در میان بافت پیرامون خود به ایفای نقش معنایی ­اش در سازماندهی امر زیارت بپردازد. بنابراین هر بنایی که در مجاورت حرم قرار می‌گیرد باید نسبت به این تمایز، آگاهانه عمل کند.

اما در دوره معاصر و به خصوص در دو دهه اخیر، احداث بناهای مرتفع در نزدیکی حرم مطهر، به واسطه تمایز شدیدی که در خط آسمان ایجاد می ­کنند، کارکرد نشانگی پیدا کرده و از این نظر در نقش منظرین حرم اختلال ایجاد می­ کنند. بررسی انواع دید به حرم مطهر در دوره­ های مختلف، تثبیت و شناسایی نقاط باقی مانده دید به حرم مطهر و صیانت از آنها را می ­توان یک ضرورت فنی در جهت حفاظت و حتی توسعه کیفیت ­های بصری و منظرین محدوده پیرامون حرم مطهر دانست که می ­تواند تعریف کننده جایگاه حرم مطهر رضوی در سیمای شهری مشهد تلقی شود.

برچسب ها: بافت پیرامون حرممشهدمنظر
نوشته قبلی

متروی سرخه حصار و خجیر، آخرین ضربه دولت دوازدهم به شهر تهران

نوشته بعدی

چه کسی تهران را از خواب بیدار خواهد کرد؟

مهدی حسین‌زاده

مهدی حسین‌زاده

پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشگاه تهران

مطالب مرتبط - Related Post

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

راه، شریان حیات یا ابزار مداخله؟

دوشنبه 25 مهر 1401
باغ کوهنوردی در بازمانده های منظر پساصنعتی دویسبورگ نورد1

باغ کوهنوردی

شنبه 23 مهر 1401

نقش “تعریف از فضا” بر تحلیل “نحو فضا”

بازنمایی منظر خوزستان در آرشیو شرکت نفت بریتانیا

منظر: «امرِ گشوده»

نقد نظام مدیریت ساخت‌وساز شهری تهران (3)

نوشته بعدی
چه کسی تهران را از خواب بیدار خواهد کرد؟

چه کسی تهران را از خواب بیدار خواهد کرد؟

لزوم بازخوانی رقص به عنوان سرمایه هویتی و فرهنگی اقوام ایرانی

لزوم بازخوانی رقص به عنوان سرمایه هویتی و فرهنگی اقوام ایرانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نظرآنلاین

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

Navigate Site

  • پژوهشکده نظر
  • باغ نظر
  • منظر
  • هنر و تمدن شرق
  • گردشگری و فرهنگ

Follow Us

بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

خوش آمدید!

وارد ناحیه کاربری خود شوید

رمز عبور را فراموش کرده اید؟

رمز عبور خود را بازیابی کنید

لطفا نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را برای بازنشانی رمز عبور خود وارد کنید.

ورود به سیستم