درخت های توت؛ کاشت یا عدم کاشت؟
آیا ممنوعیت کاشت درخت توت مثمر در سطح شهر تهران تصمیم درستی است؟
شهر تهران از دیرباز مرکز باغ های سرسبز و درخت های شاخص بوده است. از خیابان ولیعصر با ردیف درخت های چنار تا توتستان ها و باغ های حاصلخیز مملو از درخت های گیلاس، که امروزه نیز هر چند به صورت پراکنده در شهر قابل رویت و مشاهده هستند. با این حال گسترش روز افزون جمعیت و به تبع آن ساخت و ساز از یک سو و آلودگی هوا از سوی دیگر، افزایش سرانه فضای سبز را در این کلانشهر به نیازی ضروری تبدیل نموده است.
در این راستا در سال های گذشته در سطح شهر به کاشت درخت های توت پرداخته شد و پس از گذشت چند سال انتقادهای زیادی به کاشت این گیاه شده است و حتی در منطقه 10 شهر تهران بنا به اخبار منتشر شده در پایگاه اینترنتی اقصاد نیوز، کاشت این گیاه ممنوع اعلام شده است.
با این حال باید ذکر کرد، درخت توت مثمر از جمله درختانی است که چه به لحاظ عملکردی و چه به لحاظ آیینی نزد ایرانی ها دارای اعتبار و احترام می باشد. این درخت که پیشتر در باغ های تهران به وفور دیده می شد و امروزه نیز در منطقه های کوهپایه ای و رود دره های اطراف تهران مانند کن حضور دارد، گیاهی است مقاوم به خشکی که تنش های کم آبی را به خوبی تحمل می کند و در مقابل تنش های دمایی نیز مقاومت خوبی را از خود به نمایش می گذارد.
همچنین این گیاه یکی از گیاهان با سرعت رشد نسبتا بالا می باشد که امکان تامین منظر اولیه را در طراحی ها فراهم می آورد و با توجه به ارتفاع نسبتا مناسب تاج پوشش، در فضای باغ ها و پارک ها و مجموعه های شهری سایه اندازی لازم را به وجود می آورد.
با این حال رشد زیاد شاخ و برگ این گیاه و گسترش تاج پوشش آن امکان رشد نامتوازن را ایجاد می کند، لذا هرس شاخ و برگ آن در هنگام خزان و به خواب رفتن گیاه، ساماندهی شاخه و برگ ها و مرتب نمودن ساختار گیاه در فصل های سبز سال را میسر می سازد. نکته قابل اشاره دیگر خزان پذیر بودن درخت توت می باشد که با توجه به میزان آلودگی هوای شهر تهران در باز زنده سازی گیاه و شادابی و طراوت آن در فصل بهار، نقش مهمی دارد.
از سوی دیگر درخت توت مثمر در ذهن و باور ایرانی ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ایرانی ها آن را مورد احترام بر می شمارند و در مجاورت بسیاری از مکان های مقدس همچون امامزاده ها می کارند. قطع نمودن و زخمی کردن آن را کاری ناپسند طلقی می کنند. حتی مردم برخی نقاط ایران معتقدند تنها افراد مقدس و دارای احترام اجازه بریدن این درخت را دارند. لذا چوب آن را نمی توان به هر کسی فروخت.
درخت توت مثمر در شهر تهران نیز به طرز ویژه ای با ذهن مردم درگیر است. توتستان های شهر تهران فضاهایی برای تفرج مردم فراهم می آورد و حیاط خانه ها، جدای از درخت های توت نبود. توتستان هایی که امروزه گاه در حاشیه بزرگراه های تهران نیز قابل مشاهده هستند و حیاط هایی که گاه در میان انبوه آپارتمانها هنوز خاطره هایی از گذشته را به همراه دارند. فضاهایی که لذت خوردن توت را نیز به همراه داشت. با این اوصاف درخت توت در ذهن اهالی تهران تبدیل به عنصری خاطره انگیز و ماندگار شده است.
بر این اساس می توان گفت درخت توت مثمر، فارغ از میوه دهی، چه به لحاظ عملکردی و چه به لحاظ آیینی با جسم و ذهن مردم تهران ارتباط دارد و برایشان دارای اعتبار و احترام است. از سویی دیگر درخت توت ویژگی های یک گیاه مناسب برای فضای سبز شهری را دارا می باشد و حذف نمودن آن از منظر شهری تهران بخشی از خاطره های جمعی مردم این شهر را با خود حذف می نماید.
از این رو بدون در نظر گرفتن جوانب عینی و ذهنی مسئله، نمی توان حکمی کلی مبنی بر ممنوعیت کاشت این گیاه صادر نمود. بلکه نکته مهم مدیریت میزان و محل کاشت آن است. به نحوی که خطر آفرین نباشد و جنبه های زیباشناسی و عملکردی طرح کاشت را به صورت همزمان مورد توجه قرار دهد.
