گفتگوی نظرآنلاین با مهدی باصولی دربارۀ سفرهای نوروزی و آسیب‌شناسی آن

نظرآلاین- راجع به سفرهای عید نوروز و آسیب‌شناسی این سبک سفرها کمی توضیح می‌دهید.

مهدی باصولی: آسیبی که در این مبحث وجود دارد، در دو حوزه قابل بررسی است: یک مسئله مربوط به خودِ فرهنگ گردشگری در جامعه است و بحث دیگر مرتبط با مسئلۀ فرهنگ گردشگری در دستگاه‌های متولی است. وضعیت این دو مبحث باعث شده که گردشگری به صورت مطلوب و متناسب گسترش نیابد. درست است که در ایام نوروز ما با تعدد گردشگر مواجه هستیم، ولی تعدد گردشگر لزوماً به این معنا نیست که گردشگری رونق و توسعه دارد. عملاً در بعضی مواقع هم می‌بینیم که اثرات نامطلوب گردشگری بیشتر از اثرات مثبتش است، به خصوص در ایام نوروز. مشکلی که در زمینۀ خود گردشگر وجود دارد این است که فرهنگ سفر هنوز به صورت فرهنگ اقتضائی است؛ یعنی سفرها بدون برنامه انجام می‌شوند و برنامه‌ریزی فقط در حد مشخص‌کردن مقصد است و اینکه در این مقصد قرار است چه شود و چه کارهایی انجام شود یا حتی اینکه اقامت قرار است چند روزه باشد و مواردی از این دست، تعریف نمی‌شوند.

نظرآلاین- اگر قرار باشد از زاویه متولی‌گری دولت به این موضوع نگاه کنیم چه مواردی را مورد توجه قرار می‌دهید؟

مهدی باصولی: مسئلۀ دیگر مربوط به دستگاه متولی و زیرساخت‌ها است. از یک طرف در جهت جذب گردشگر اقدامات صورت می‌گیرد، اما از سوی دیگر با محدودیت‌ها روبرو می‌شویم و این محدودیت‌ها کم‌کم تبدیل به یک سری بحران می‌شوند که در همین ایام عید هم شاهد بودیم. البته در نوروز امسال سیل، تعداد گردشگران و مسافرت‌ها را کاهش داد. تمامی این مشکلات را در شهرهای مختلف از جمله شهر خود من، یزد هم شاهد هستیم. در حال حاضر در شهر یزد چند سالی است که به صورت مداوم شاهد رشد گردشگر هستیم. این افزایش به چند دلیل است: یکی معرفی این شهر توسط یونسکو به عنوان شهر میراث جهانی است که آن را تبدیل به برند کرده و باعث معرفی بیشتر آن شده است. تبلیغات خودِ مردم هم مؤثر بوده، مثلاً کسانی که یک بار به این شهر سفر کرده و به دیگران توصیه کرده‌اند. به لحاظ موقعیتی هم یزد در مسیر شمال به جنوب است که امکان استفاده از آن به عنوان شهری عبوری را هم فراهم می‌کند. به هر صورت این دلایل باعث شده که در چندسال اخیر شاهد رشد بیشتر گردشگری باشیم. اما از طرف دیگر زیرساخت‌ها آنقدر رشد نداشته‌اند، مثلاً ما زیرساخت‌های اقامتی متناسب نداریم یا در مورد مباحث دیگر که مورد نیاز گردشگران است، هم توجه لازم نشده است. امسال هم به دلیل کمبود جا مجبور شدند از اماکنی مانند حسینیه‌ها استفاده کنند که لزوماً مکانی اقامتی نیستند. با اینکه این مسائل در عید نوروز بیشتر جلوه دارد، ولی در طول سال هم با چنین محدودیت‌هایی روبرو هستیم. یا مثلاً در اردیبهشت‌ماه که زمان سفر گردشگران خارجی است، عموماً هتل‌ها خواهان زیاد دارند اما همگی پر هستند و امکان اسکان به تمامی مسافران را ندارند. حتی با وجود آنکه سند توسعۀ گردشگری تدوین شده است، باز هم می‌بینیم که خیلی عملیاتی نشده و هنوز جا برای کار دارد.

نظرآلاین – با توجه به تجربیات و سابقه شما در استان یزد، لطفا در مورد اتفاقات اخیر مرتبط با گردشگری شهر یزد توضیحاتی بدهید. تحولات اخیر در این استان به چه صورت بوده است؟

مهدی باصولی: در یکی دو سال اخیر اقدامات خوبی برای بالابردن ظرفیت‌ها انجام شده و تعدادی سرمایه‌گذار جدید هم جذب شده‌اند و یا در زمینۀ اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم اقدامات مثبتی انجام شده است. در حال حاضر بوم‌گردی در استان یزد رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است. در زمینۀ درگیرکردن جامعۀ محلی هم همین مسئله وجود دارد. اتفاق خوبی که در ایام نوروز افتاده، این است که در بافت قدیم خیلی از افراد جامعۀ محلی درگیر گردشگر شده‌اند، مثلاً دست به کار فروش صنایع دستی یا محصولات غذایی شدند. نکتۀ مثبت قضیه همین است که افراد محلی به مزیت اقتصادی گردشگری پی برده‌اند و این موضوع باعث شده که نسبت به سال‌های قبل حس بهتری نسبت به گردشگران داشته باشند. کارهایی از این جنس که ظرف یکی دوسال اخیر انجام شده (البته هنوز هم جای کار دارد)، مسیر بهتری را ترسیم کرده که نسبت به قبل روند بهتری دارد. باید از همین ظرفیت جامعۀ محلی استفاده کرد و فرهنگ گردشگرپذیری را گسترش داد. کسب‌وکارهای کوچک راه انداخت و از آن طرف هم سرمایه‌گذار جذب کرد تا زیرساخت‌ها درست شوند. اما در مورد بحث گردشگر داخلی مسئله‌ای که پیش از این هم اشاره کردم این است که قسمتی از مشکلات به خود گردشگر برمی‌گردد و اینکه هنوز برنامۀ سفر در فرهنگ گردشگری ما جایگاهی ندارد. در کشور ما افراد محدودی قبل از رفتن به سفر، محل اقامتشان را رزرو می‌کنند یا دقیقاً می‌دانند که چه کارهایی می‌خواهند انجام دهند.