محور های پیاده و عدالت جنسیتی در شهر
از حدود ده سال پیش موضوع پیاده‌مداری شهرها در جوامع کراراً مطرح شده است. همایش‌های متنوع و کنفرانس‌های پرتعداد توسط شهرداری و دیگر ارگان‌ها با همین رویکرد برگزار شده‌اند. اصطلاحاتی نظیر شهر پیاده‌محور، توسعۀ پایدار مبتنی بر حمل‌ونقل پاک؛ شهر فرهنگی و … نیز به کرات در مقاله‌ها سخنرانی‌ها و کنفرانس‌ها بیان شده است.
در منافع زیست محیطی؛ اقتصادی و اجتماعی پیاده‌روی، پیاده‌راه‌ها و به‌طور کلی‌تر حمل‌ونقل سالم‌تر بسیار سخن گفته شده است. همین مسأله دربارۀ شهر زنان و عدالت جنسیتی در شهر نیز اتفاق افتاده است، نتیجۀ همایش‌ها تنها چاپ کتابچه‌های همایش‌ها و انبار آن‌ها در کتابخانه‌هاست. اما آنچه در عمل پس از یک دهه شاهدیم همچنان پیاده‌روهای نامناسب، نامناسب‌بودن این عرصه‌ها برای زنان و سهم کم تردد پیاده و به‌طور خلاصه اثربخشی بسیار کم این همه کنفرانس و همایش و بیانیه در زندگی روزمرۀ اهالی شهر است؟
آیا انتظاراتمان بیش از حد است و برای تحقق موضوعی که عمدتاً نیز کنفرانس و همایش‌هایش توسط مدیران و مقامات مسئول و صاحب اختیار برگزار می‌شود، باید بیست_سی سال منتظر باشیم و یا علل گرفتاری و فقدان نتیجه‌بخشی در جای دیگری است؟ (ترانه یلدا، ۱۳۹۷).
حضور زنان در فضاهای شهری همواره با چالش‌ها و معضلاتی روبرو بوده است. با تغییر اجتماعی حضور زنان در شهرها، بازارها که به عنوان فضاهایی مردانه شناخته می‌شدند جای خود را به پاساژ‌ها داده و بدل به فضایی زنانه شدند. پاساژ‌ها یا مال‌ها گاهی به عنوان فیلتر عمل می‌کنند تا زنان تماماً در فضای شهری قرار نگیرند.
فیلتری برای ایجاد حس امنیت، زیبایی، مؤلفه‌های کالبدی لازم و .. برای زنان. از اقداماتی که اخیراً مورد توجه مسئولین قرار گرفته است، طراحی محورهای پیاده در شهرهاست. توجه جدی و عملی به سامان‌دهی حرکت پیاده و پیاده‌راه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته به حدود نیم قرن پیش برمی‌گردد.
اولین گذرگاه‌های پیاده در دهۀ ۱۹۵۰ در کشورهای آلمان، هلند و دانمارک جهت بازسازی شهرهای آسیب‌دیده در طول جنگ دوم جهانی و نوسازی مراکز تاریخی شهرها با هدف جداسازی معابر پیاده و سواره احداث شد (بمانیان و دیگران، ۱۳۹۱).
پس از تجربیات به‌دست‌آمده از ماحصل جبرِ جنگ جهانی دوم بر پیکرۀ شهرهای اروپا، آشکار شد که توجّه مضاعف به پیاده‌راه‌ها محاسنی از قبیل، بهبود دسترسی مردم به مراکز خرید و تجاری شهر، حضور مستمر استفاده‌کنندگان از محیط‌های شهری، افزایش مقیاس انسانی و مردم‌واری در مسیرهای پیاده و بسیاری محاسن دیگر را در پی دارد.
در شهرهای مختلف ایران محورهای پیادۀ متعددی شکل گرفتند که در ارتقای رضایتمندی زنان در استفاده از فضاهای عمومی شهر نقش به سزایی داشته‌اند.
مؤلفه‌هایی چون، وجود تسهیلات لازم در اطراف محور (سرویس هاای بهداشتی و خدماتی دیگر)، تنوع کاربری ها، مقیاس انسانی، حداکثر استفاده از عناصر طبیعی، حفاظت از بناهای تاریخی و مجاورت با آن‌ها (هویت)، توسعه محلات قدیمی به جای محلات نوساز، توجه به چشم اندازهای طبیعی و مصنوعی و … همگی با مؤلفه‌هایی مؤثر بر حضور زنان همپوشانی داشته و موجب ارتقای میزان رضایتمندی و مشارکت زنان در فضاهای شهری می‌شود. از جمله این گذرگاه‌ها می‌توان گذرگاه سی تیر را نام برد.
گذرگاهی تاریخی که از سال 1320 نقش متفاوت و تاریخی‌ای در کشور داشته است امروزه میراثی ماندگار از معابد و پرسشتگاه‌های ادیان مختلف در کنار موزه ملی ایرن و موزۀ آبگینه بازوی سنگین فرهنگی تهران را تشکیل داده است. اقدام شهرداری تهران مبنی بر سنگفرش کردن این خیابان و نام‌گذاری آن به «گذر ادیان» هویتی تازه برای آن ایجاد کرد.
هویتی فرهنگی که غالباً حضور زنان طبقۀ متوسط در جامعه را در فضای شهری افزایش می‌دهد. البته این گذرگاه با هدف پیاده‌محوری سنگفرش شد اما به دلیل ترافیک بالا و نقش کلیدی آن هنوز با تردد خوردو مواجه است. در انتهای این خیابان دکه‌های زیاد اغذیه وجود دارند که موجب سرزندگی فضا شده و با بالا بردن احساس امنیت در بافت‌های تاریخی شهری زندگی شبانۀ شهری را به زنان و مردان بخشیده است.
انتخاب چنین محورهایی اگر به درستی و به قاعده صورت بگیرند، این امکان را به مسئولین می‌دهند تا برای افزایش حضور زنان، به باززنده‌سازی فضاهای تاریخی پرداخته و با افزایش مؤلفۀ پیاده‌مداری در شهرها، در جهت عدالت جنسیتی شهری قدم بردارند.
هر چند نقد‌های بسیاری بر این محور وجود دارد، امکان خطر برای موزه ملی ایران، افزایش ترافیک در خیابان و و کاهش امنیت برای دو موزه واقع در خیابان، عدم وجود پراکندگی متناسب در کل خیابان و حضور متمرکز دکه‌های اغذیه در انتهای خیابان، کاهش اهمیت بعد فرهنگی خیابان و پررنگ شدن بعد غذایی آن، که باعث شده است چنین طرحی را طرحی بدون مطالعه و فارغ از کارشناسی درست و دقیق بخوانند.
اما استقبال مردم و به خصوص زنان از چنین فضاهایی نشان از خالی بودن جایی برای گذران شب در خیابان‌های شهری برای مردم است. حضور زنان به تنهایی در این خیابان و امکان پرسه زنی آن‌ها بدون احساس ترس، قدم بزرگی برای رسیدن به هدفی ست که در صورت داشتن فضاهای سرزنده از این دست به زیست‌پذیری شهری برای همۀ اقشار جامعه فارغ از جنسیت آن‌ها خواهیم رسید.
