در طول تاریخ زندگی انسان رخدادهایی مشابه با پاندمی ویروس کرونا، هر چند دهه یا چند سده یک بار، زندگی بشر را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار داده است. به طور معمول پس از پایان هر دوره از شیوع یک بیماری همه گیر تحولاتی در زیرساخت های شهری و کالبد ساختمان‌ها به وقوع می پیوندد تا در صورت تکرار بحران قبلی، آسیب های کمتری بر زندگی بشر وارد شود.
بر اساس تجربه کرونا، معاشرت نزدیک مردم مهمترین عامل همه گیری بود. بر این اساس پیش بینی می شود که کرونا، با این حجم گسترش، همه ابعاد زندگی انسان را به خصوص در حوزه معماری منظر در سه سطح کلان، میانه و خرد تحت تاثیر قرار دهد. سوالی که برای معماران منظر، شهرسازان و معماران به وجود می آید این است که با توجه به ساختارهای شهری کنونی و گذشت یک سال از این پاندمی، از کرونا چگونه می توان برای تجهیز شهر استفاده کرد؟
در کشورهایی نظیر آمریکا، استرالیا، فرانسه، انگلیس، سنگاپور، ژاپن و … طی یکساله گذشته از شیوع بیماری همه گیر کرونا فعالیت ها در حوزه شهری در دو دسته راهبرد و اقدام با همکاری ارگان های شهری، دانشگاه ها و متخصصان در حوزه منظر و علوم پزشکی، طراحان و برنامه ریزان شهری و … صورت گرفته است. از جمله اقدامات انجام شده در حوزه شهری در کشورهای ذکر شده می توان به استفاده از ربات ها جهت خدمات رسانی، بستن خیابان های اصلی شهر و اختصاص دادن فضای آنها به رستوران ها و کافه ها، توسعه مسیر دوچرخه سواری، تعیین محدوده در پارک ها وفضاهای عمومی شهر جهت ایجاد فاصله اجتماعی و … اشاره کرد. همچنین در حوزه راهبردها نیز می توان به طرح شهرهای 15 دقیقه ای و 20 دقیقه ای، تراکم زدایی در مراکز شهرها، محله محور کردن فعالیت های جمعی، توسعه فضاهای سبز پایدار و هوشمند و …. اشاره نمود.
بر این اساس تجربه کرونا می گوید بهتر است شهرها بر مبنای اتکا به زندگی پیاده برنامه ریزی شوند. اما با توجه به رویکردهای اتخاذ شده در ایران دولت و شهرداری برای حمل و نقل عمومی که نزدیکترین تماس ها را میان مردم برقرار می کند طی یک ساله اخیر هیچ چاره‌ای جز تعطیلی نداشتند و به جای چاره اندیشی و تغییر در وضعیت کنونی حمل و نقل در شهرها به ساده ترین راه حل که تعطیل کردن برخی ارگان ها و اداره های دولتی بود، بسنده کردند.
ارگان هایی نظیر شهرداری و سایر ارگان های ذی ربط می توانستند مانند کشورهای ذکر شده اقدامات در خصوص حوزه حمل و نقل در راستای پیاده محور کردن برخی محور های پر تردد و یا استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی سالم را جایگزین تعطیل کردن برخی صنوف و ادارات کنند و از این طریق مانع لطمه دیدن اقتصاد شوند و درکنار آن پویایی شهر و حضور شهروندان را به صورت کنترل شده و بهینه در دست داشته باشند. ارگان های نام برده می توانستند شهرهای متراکم متکی به حمل و نقل عمومی را با طراحی سیستمی سالم با مسیرهای اختصاصی پیاده، دوچرخه و موتوربرقی در جهت ارتقای سلامت عموم مردم راه اندازی کنند و در مرحله بعد به برنامه ریزی شبکه معابر با ترجیح حمل و نقل عمومی به خصوصی بپردازند.
در حال حاضر در اخبار می شنویم که 60 درصد عامل شیوع کرونا دورهمی های خانوادگی در فضای بسته است در حالی که بنظر می رسد مهمترین دلیل این انتقال و تماس های آلوده را سیستم ضعیف حمل و نقل ایجاد کرده است که با نبود فاصله اجتماعی در بین مردم منجر به ایجاد گسترش کرونا شده است.
با گذشت یک سال از این پاندمی در شهرهای مختلف ایران بخصوص شهرهایی با وضعیت قرمز از جمله همدان اقدامات شهرداری ها صرفا به محدود کردن تعدادکارکنان معطوف شده و هنوز برنامه ای برای حضور و فعالیت مردم در فضاهای شهری اندیشیده نشده است. پیروی کردن از قوانین صادر شده از سوی پایتخت نظیر تعطیل کردن صنوف از ساعت 6 عصر به بعد و محدود کردن رفت و آمدها از ساعت 9 شب تا 4 صبح، اقدامات اولیه و بدوی است که در هرکجای دنیا می توان مشاهده کرد اما در راستای توسعه فضاهای شهری متناسب با الگوهای بهداشتی هیچ گونه خلاقیتی در اقدام و راهبرد طی یک سال گذشته در برنامه ریزی شهری و استفاده از فضاهای عمومی بخصوص برای اقشار مسن و کودکان صورت نگرفته است.
نبود مسیر پیاده متناسب با الگوهای بهداشتی، فقدان مسیرهای دوچرخه سواری و موتور برقی، وجود مسافت های طولانی بین مراکز خرید و عدم دسترسی به سیستم های حمل و نقل عمومی سالم از جمله مسایلی است که شهرداری ها نسبت به آنها بی توجه بوده و صرفا تعطیلی این ارگان را راه حل برای کنترل شیوع کرونا می پندارند.
