چگونه طرح های بالادستی، با اتکا بر ابعاد کالبدی و فیزیکی،  تضعیف منظر شهری شهرری را در پی داشته اند؟

منظر شهری محصول تعاملات یکپارچه انسان و محیط است که بر مبنای رویدادهای اجتماعی در زمان معنا پیدا می کند. بررسی های صورت گرفته در طرح های بالادستی شهر ری در دوره های تاریخی گوناگون، بیانگر این امر است که این دست طرح ها با اتکا بر مسائل عملکردی، صرفا بر ابعاد کالبدی شهر تاکید داشته و لایه های طبیعی، تاریخی، اجتماعی، آیینی و طبیعی  شهر ری که نقش هایی اساسی در شکل گیری و هویت بخشی منظر شهری آن داشته اند، مغفول مانده اند.

در اولین طرح جامع تهران (سال ۱۳۴۷) هسته اصلی و تاریخی ری به صورت یک لکه شهری مجزا تعریف گردیده که از طریق دو مسیر ترددی اصلی به بافت شهری تهران متصل بوده است. در این طرح با توجه به کاربری غالب صنعتی در حوزه حد فاصل، توسعه فضای سبز شهری مورد پیشنهاد بوده است.

در طرح ساماندهی سال ۱۳۷۱، با تقسیم شهر تهران به ۲۲ منطقه، محدوده شهر ری در منطقه ۲۰ شهرداری قرار گرفت. اگرچه در این طرح انتقال کاربری های صنعتی به خارج از حوزه های شهری مطرح گردید، اما به دلیل فقدان راهکارهای عملی این موضوع میسر نشد. در طرح جامع سال ۱۳۸۵ تهران (مصوب ۱۳۸۶) و با تکیه بر ابعاد تاریخی و آئینی، «شهر ری»  به عنوان یکی از هسته های مهم انسجام شهری شهر تهران انتخاب و معرفی گردید. در چشم انداز توسعه منطقه ۲۰ شهر تهران، «تجدید هویت منطقه با توجه به خصلت های بارز تاریخی و  فرهنگی و  آئینی» مورد تاکید قرار گرفت.

در طرح تفصیلی به منظور حفظ و تقویت پهنه های تاریخی موجود در قالب فضاهای جدید گردشگری چند عملکردی، «ساماندهی بافتهای تاریخی، محلات مسکونی و بازار» و «تقویت سیستم حمل و نقل عمومی شهر ری» به عنوان راهبردهای اجرایی پیشنهاد گردید. در این طرح تقویت مراکز شهری موجود در شهر ری مشتمل بر «مرکز کار و فعالیت درضلع شمالی سایت»، «مرکز تاریخی و توریستی در ضلع شرقی سایت»، «مرکز مذهبی درضلع جنوبی سایت» و «تعداد کثیری مرکزهای کار و فعالیت به صورت منفرد و مجزا در تمامی سایت» در دستور کار قرار گرفت (تصویر ۱).

در طرح های فوق صرفا بر جنبه های کارکردی و کالبدی فضاهای شهری تاکید شده و هیچگونه  اهمیتی به حفظ و تقویت پیوستگی لایه های هولوگرافیک و همپوشان پهنه های درونی شهر ری که در طول زمان و مبتنی بر ارزش های اجتماعی – آیینی – معیشتی شکل گرفته اند داده نشده است. همچنین عناصر طبیعی سایت  مانند کوه بی بی شهر بانو که به عنوان عنصر طبیعی-تاریخی – آیینی شهر ری از بدو امر نقشی بارز در هویت بخشی به منظر آن داشته، به بوته فراموشی سپرده شده اند. عدم توجه همزمان به ابعاد چندگانه منظر شهری، «تضعیف تعاملات اجتماعی و زندگی روزانه  شهری» را که از مطالبات اولیه ساکنین و کاربران است، در پی خواهد داشت.