طرح ممنوعیت کاشت چمن، تا چه اندازه موفق عمل کرده است؟ آیا با تصویب این طرح روند مصرف آب جهت آبیاری فضاهای سبز با کاهش روبه رو بوده است یا خیر؟
افزایش دمای هوای کشور و بحران کم‌آبی، نحوه‌ی آبیاری فضاهای سبز توسط پیمانکاران شهرداری را با مشکلات زیادی روبه رو کرده است. امروزه در شرایطی که کشور با تنشِ کم آبی روبه‌روست و مردم استان‌های جنوبی کشور با تانکر به آب دسترسی پیدا می‌کنند، در پایتخت آبیاری فضاهای سبز همچنان دست و دل‌بازانه صورت می پذیرد که این به معنای بی‌توجهی به مشکلات کشور است. در راستای چنین امری از سال 1397 بخشنامه ای تحت عنوان «ممنوعیت کاشت چمن» در شورای شهر تهران به تصویب رسیده است.
با نگاهی بر سیر تاریخی فضای سبز و استفاده از چمن در سطوح وسیع فضاهای شهری می توان برداشت کرد که پدیده زمین سبز در ایران نشات گرفته از باغ های پیکچرسک و رمانتیک انگلیسی است که با تقلید و گرته برداری سطحی از آنها (بدون در نظر گرفتن تفاوت های اقلیمی شهرهای اروپا با ایران) از دوره قاجار وارد ایران شده است.
در این دوره با ورود ایده زمین سبز به ایران نظام باغ های سایه محور کم کم دچار تغییر و تحول شد و فضای سبز یک دست با درختان معدود و پراکنده به عنوان امری زیبا، زیبایی شناسی ایرانیان را تحت تاثیر خود قرار داد.
این روند که بدون در نظر گرفتن مسایل اقلیمی و عملکردی و اقتصادی در ایران (بخصوص پایتخت) با تقلید کورکورانه از غرب صورت پذیرفت تا به امروز گریبان گیر فضاهای سبز شهری کشور است. پدیده زمین سبز با استفاده از چمن (گرس ها) که از سال 1335 به صورت رسمی در طراحی فضاهای سبز شهری نظیر میدان گاه ها، پارک ها، خیابان ها و غیره مورد استفاده قرار گرفته است؛ به عنوان عنصری طبیعی و پوشاننده در مقیاس های مختلف مورد بهره برداری واقع شده است.
از سال 1375 به بعد توجه به زمین سبز بیش از پیش مورد استقبال قرار گرفت و ساخت پارک ها، بزرگراه ها، میادین شهری، خیابان ها و غیره همراه با چمن صورت پذیرفت.
ممنوعیت کاشت چمن، گامی درست در جهت کاهش مصرف آب است؟
اکنون که کشور با مشکل شدید کم آبی روبه روست، مسئولین در صدد حل این بحران با حذف کردن چمن از فضاهای سبز شهری هستند. با مشاهده نمونه های مختلف از فضاهای سبز شهری نظیر پارک ها و بزرگراه ها از سال 1397 تا کنون نه تنها برخورد جدی با کاشت چمن در فضاهای سبز شهری صورت نگرفته است بلکه این طرح کمک شایانی به کاهش مصرف آب نکرده و میزان استفاده از آب برای آبیاری فضاهای سبز به مانند گذشته در حال انجام است.
لذا به نظر می رسد به جای حذف چمن به صورت یک حکم قطعی، شورای شهر با پیشنهاد لزوم استفاده از نظام سایه محوری بتواند گامی درست در جهت کاهش مصرف آب در فضاهای سبز شهری بردارد. هر چه میزان درختانی که با تاج گسترده با سطح سایه اندازی بالا در محیط های سبز شهری کاشته شود لزوم استفاده از چمن به نسبت به همان میزان کاهش می یابد. لذا کاشت درختان سایه انداز با توجه به اقلیم گرم و خشک ایران می تواند به عنوان یک عملکرد موفق در راستای تعادل بخشی به اقلیم و کاهش مصرف آب باشد.
برای رسیدن به این مهم ابتدا پیشنهاد می شود با پایلوت قرار دادن بخش هایی از چندین بزرگراه و پارک با هدف کاشت درختان سایه انداز و مقاوم به خشکی و کم آبی بتوان میزان آب مصرفی را کنترل و اندازه کاهش مصرف آب را به درستی تخمین زد. در راستای انجام این آزمایش و با معرفی گونه های گیاهی سایه انداز می توان برای فضاهای سبز شهری تهران حکم جدید صادر کرد.
لذا همان گونه که چمن طی 200 ساله گذشته زیبایی شناسی مردم را تحت تاثیر خود قرار داده است، اکنون با یک حرکت فرهنگی جدید در راستای ذخیره آب و جلوگیری از مصرف بی رویه آن می توان زیبایی شناسی مردم را تغییر داد و جامعه را دعوت به استفاده از فضاهای سایه محور کرد؛ نظیر آنچه که در چهارباغ ها وباغ های ایرانی وجود داشته است. بنابراین با بهره گیری از این الگو همراه با تکنولوژی های جدید در سیستم های آبیاری و حفاظت از گیاهان امید است بتوان مصرف آب در فضاهای سبز شهری را کاهش داد.
