آزاده راه شمال، خوابی بدون تعبیر برای چالوس

 جاده چالوس

با تکمیل روند احداث آزادراه شمال و تسهیل و تسریع سفر، تکلیف جاده چالوس چه خواهد بود؟ برنامه دقیق نهادهای متولی برای این جاده خاطره ساز چیست؟ این جاده طی سالیان گذشته تنها مسیر نبوده، بلکه خود، به ویژه برای پایتخت نشینان خسته از روزمرگی مقصدی برای سفر، بوده است. این جاده راه گریز رهایی از هیاهو است. خاطرات آن و زیبایی هایش در ذهن مسافرانش، خود به مراتب ارزشمندتر و بخشی از سفر طی سالیان است و به سادگی نمی توان از تجربه سفر جدایش کرد.

چالوس، جاده ای پر پیچ و خم، بعضاً با عرض کم و شیب های تند، طبیعت بکر پیرامونی، فرعی های منتهی به آن، همگی جلوه ای از رمزآلودی آن است. رموزی مبهم و نهفته میان مه و غبار که مورد توجه فیلم سازان نیز قرار گرفته و بر نقش فرهنگی و اجتماعی این پدیده افزوده است.

 در فیلمی چون هامون به کارگردانی داریوش مهرجویی، محصول سال 1368، حمید هامون در این جاده به دنبال معجزه می گردد. در روایتی دیگر قاب های متفاوتی از جلوه های زیبای طبیعت این جاده را می توان در میان آلبوم های خانوادگی ایرانیان پیدا کرد. از همه مهمتر آن که چالوس در آغاز، نام دختری از منطقه دارکلا بوده است، دختری که دلبستگان خود را به این منطقه کشانده و نام امروزی آن نیز وامدار تکرار اسم اوست.

بنابراین نام این جاده نیز پیوندی عمیق با احساسات مسافرانش دارد. جایگاه این جاده در خاطرات جمعی، از جنس تفریح و فراغت است. تجربه ای که سابقه چندانی در سبک زندگی ما ایرانیان ندارد. ایرانیان در گذشته معمولا کمتر از شهر و دیار خود بیرون می رفته اند، مگر با هدف انجام سفری زیارتی، تجارتی و … .

سفر با هدف تفریح و سپران فراغت و بر هم زدن نظم یکنواخت روزمره، سابقه ی نسبتا کوتاه تری دارد. در این میان جاده ای چون چالوس دقیقا در همین راستا پاسخگوی نیاز مردم بوده و زمان های زیادی خود به عنوان مقصد- مسیر انتخاب شده است. کمی تأمل در مستندات بالا [برخی مستندات ارائه شده برگرفته از مجله دالان است] نقش مقصدگونه جاده ای چون چالوس را در نظر مسافران تأیید می کند.

چالوس معنایی ست که پیوندی عمیق با خاطره جمعی مسافران دارد. جایگزینی مسیری مستقیم، تسریع و تسهیل سفر در اولین گام خود به معنای حذف و ندیدگرفتن همه این خاطرات جمعی ست. تفکری رادیکال که حاصلی جز نابودی مقصد- مسیری چون جاده چالوس ندارد. قطعا هرچند مسافران امکان انتخاب نیز داشته باشند، با گذشت زمان و گسترش تفکر ماشین زده بشر، ممکن است نقش جاده چالوس کمتر و کمتر شده و این مسأله تهدیدی بزرگ برای جاده ارشمندی همچون چالوس است.

اگرچه به نظر می رسد این تهدید، کمتر دغدغه تصمیم گیران حوزه راه باشد. بدتر آن که ظرفیت ها و امکانات آزادراه ها به دلیل افزایش سرعت و تضعیف رابطه تعاملی مسافر با مسیر کمتر می توانند معنا و ارزشی هم ردیف جاده ای چون چالوس بیافرینند. چالوس روایتگر داستان سفر مردمان سرزمینش در طی سالیان است. نقطه به نقطه و وجب به وجب آن اسراری نهفته در دل خود دارند.

سد کرج و تونل کندوان به عنوان بزرگترین اسناد راه ضمیمه جاده چالوس بوده و نقشی مضاعف به جایگاه معنایی این جاده در خاطره جمع و در طول زمان می دهد. روا نیست تا با تصمیماتی انتفاعی و سطحی زمینه نابودی گنجینه ای قوی همچون جاده چالوس را فراهم  نمود. از طرفی نیز حتی با پذیرش طرح آزاد راه شمال مستند به دلایل منطقی برنامه ریزانش و بر طبق نیازسنجی های امروز، قطعاً بایستی تصمیماتی در خور توجه برای این جاده و تعیین تکلیفی دقیق و کارشناسانه گرفته و پیشنهاداتی ارائه شود.