آیا همه مقالات جدید منتشر شده در حیطه سرزندگی شهری، حرف تازه ای برای گفتن دارند؟
در سال های 1398-1400 تعداد زیادی مقاله ترویجی و علمی-پژوهشی درباره سرزندگی شهری منتشر شد. اکثر این مقالات، مقالاتی هستند که در کنفرانس های داخلی منتشر شده اند. این کنفرانس ها داوری قابل قبولی نداشته و مقالات منتشر شده در آنها از فیلتر علمی خاصی عبور نکرده اند. در این نوشتار به نقدی بر چند مقاله که اخیرا در نشریات معتبر به چاپ رسیده اند پرداخته می شود.
اولین مقاله مورد بررسی در مجله معماری و شهرسازی «آرمان شهر» در سال 1400 تحت عنوان «بررسی نقش عوامل کالبدی در سرزندگی خیابان نوبهار کرمانشاه، با رجوع به آراء کاربران فضا» به چاپ رسیده است. همانگونه که از عنوان آن پیداست این مقاله به بررسی ابعاد فیزیکی سرزندگی می پردازد.
در پژوهش با 38 نفر از کاربران فضا برای جمع آوری اطلاعات به مصاحبه عمیق پرداخته شده که در این مقاله دلیل در نظر گرفتن این تعداد مصاحبه شونده قید نشده است و به نظر می رسد این تعداد برای ارایه چنین نتیجه گیری کافی نباشد. مطلب دیگر ارایه 7 معیار کالبدی مستخرج از منابع مکتوب است که یکی از عوامل «لذت» می باشد. آیا این عامل یک عامل صرفا کالبدی است؟!
در این مقاله مولفه لذت تنها از جنبه کالبدی بررسی شده که این موضوع صحیح نیست. به طور مثال گاهی حس هویت باعث ایجاد حس لذت می شود که کالبدی نیست. علاوه بر این فرآیند دریافت تا انتشار مقاله دوسال کامل طول کشیده است که مقاله از حالت روز آمد بودن خارج می شود.
مقاله دیگر سنجش میزان سرزندگی در چهارراه ولی عصر شهر تهران بر مبنای تحلیل الگوهای فعالیتی موجود در آن که در نشریه علمی پژوهشی «باغ نظر» در سال 1398 منتشر شده است. در بررسی پیشینه این پژوهش به شدت جای خالی منابع به روز مشاهده می شود. اکثر نوشتارهایی که در پیشینه این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند، بیش از ده سال از انتشار آنها گذشته است.
نکته مثبت این پژوهش تلفیق روش های کیفی و کمی برای ارایه نتیجه گیری و تحلیل است. فرایند پذیرش این مقاله یک سال و چهار ماه طول کشیده است که به نسبت قابل قبول می باشد.
مقاله دیگری که مورد تحلیل قرار می گیرد بررسی نقش پیاده راه هاي شهري در ارتقاي شاخص هاي سرزندگی شهري و تعاملات اجتماعی (مطالعۀ موردي: پیاده راه مرکز رشت) در سال 1400 در نشریه پژوهش هاي «جغرافیاي برنامه ریزي شهري» به چاپ رسیده است. در این مقاله مبانی نظری و پیشینه پژوهش به خوبی با استفاده از منابع به روز بسط داده شده است و به ابعاد فیزیکی و غیر فیزیکی کالبدی پرداخته شده است.
روش تحقیق در این پژوهش شفاف و منطقی است. اما بار تحلیلی مقاله کم است و بیشترین تمرکز بر روی روش های کمی صورت گرفته و تحلیل کیفی در آن بسیار کم رنگ است. فرآیند پذیریش و چاپ این مقاله کمتر از یکسال طول کشیده است.
به بررسی این سه مقاله به عنوام مشتی نمونه خروار، نشان می دهد که اولا این پژوهش ها کم و بیش به سوی یکسانی نگریسته اند و آن هم جنبه کالبدی و فیزیکی سرزندگی است. به جنبه هایی مانند پیاده راه سازی، درختان، ایمنی و … توجه شده، در صورتی که سرزندگی شهری مفهومی است که با مفاهیم غیر کالبدی مانند اقتصاد، هویت و حتی عزت نفس کاربران فضا در ارتباط است.
علاوه بر این روال پذیرش مقالات ترویجی و علمی پژوهشی در کشور نیاز به تامل و بازنگری دارد. از سویی کنفرانس ها عملا به هر مقاله ای که هزینه شرکت در همایش را پرداخت کند گواهی پذیرش مقاله ارایه می دهند. از سوی دیگر مجلات با روال طولانی پذیرش مقالات باعث غیر روز آمدی مقالات می شوند و از طرفی باعث ایجاد فرسایش روانی برای اندیشمندان و پژوهشگران می شوند.
