بهره برداری های شتابناک در پروژه های شهری

بهره برداری از پروژه های ناتمام

بهره برداری از پروژه های ناتمام را می توان به بخش های گوناگون تقسیم کرد. توسعه یا شرایط پیش بینی نشده (فورث ماژورها). اما آنچه جای بررسی دارد، تقابل چنین توسعه هایی با اصل احترام به کاربران فضا است.

دوران پاندمی کرونا از جمله اتفاقاتی بود که بهره برداری شتابزده مخصوصا در مراکز درمانی ایجاد شد. ساخت فضاهای موقت و به کارگیری فضاهای نیمه کاره از جمله فعالیت هایی بوده است که در این دوران و در شهرهای مختلف به وفور دیده شده است. اما به دلیل اینکه ساز و کاری برای چنین فورث ماژور هایی دیده نشده احترام به کاربر فضا نیز نادیده گرفته شده است.

هر چند در شرایط غیر پاندمی چنین مساله ای به کثرت دیده شده است. در پروژه هایی با مقیاس کلان به خصوص با رویکرد سیاسی، می توان به افتتاح پروژه های عمرانی، سدسازی، پروژه های شهری، که برای هر دوره ریاست جمهوری، شهردارها، و یا دیگر مسئولین ارزش آن است که به قولی با دست پر از گردان خارج شوند، حتی به ظاهر.

از جمله مواردی که در ایران به عنوان یکی از مهمترین پروژه های ناتمام مورد بهره برداری قرار گرفته است و از سال 1367 تا امروز هنوز داربست ها و شرایط کارگاهی در آن پابرجاست، مصلای تهران است. از سال 1370 نمازهای جمعه و پس از مدتی هم نمایشگاه کتاب! در آن برگزار شد اما هنوز هم بهره برداری کامل نشده است.

وقتی در چنین مقیاس هایی پروژه ها روندی تقریبا سی ساله را بدون شتاب بر اتمام پروژه پیش می برند و احتمالا زمانی به اتمام می رسد که فازهای اولیه آن فرسوده شده اند، پروژه هایی در مقیاس خرد تلاشی برای اتمام و یا ایجاد تدابیری برای فاز بندی و البته مرزبندی بخش های در حال توسعه و ساخته شده نمی بینند.

امروز که در حدود دو سال و اندی از شروع پاندمی کرونا می گذرد هنوز هستند بیمارستان ها و مراکز درمانی ای که به صورت نیمه کاره در حال کار هستند و کاربر فضا مجبور به حضور در فضاهایی نیمه کاره است و همین به زعم نویسنده، اصل احترام به کاربر را به صورت قاطعانه تحت تاثیر قرار می دهد.

این در حالی است که توسعه اصلی جدا نشدنی از فضاهای عمرانی، معماری و شهری است اما این موضوع باید به صورتی رقم بخورد که کاربر چه به لحاظ بصری و فیزیکی چه به لحاظ احساسی و روانی، درک کند که فضا برای رضایت او طراحی شده است و تامین نیازهای او معیار اصلی طراحی و توسعه فضا است. چه بسا منافع اقتصادی و سیاسی را معیار مهمی در تصمیم گیری پروژه هایی از این دست قرار گرفته است.