روش های صنعتی ساخت و ساز در نوسازی بافت فرسوده شهری
تا چه اندازه می توان از روش های صنعتی ساخت و ساز در نوسازی بافت فرسوده شهری بهره برد؟
بافت فرسوده شهری یکی از معضلات کالبدی-اجتماعی کلانشهرهای ایران است. راهکارها و مشوق های بسیار ارائه شده از سوی دولت و شهرداری ها نتوانسته به حل این معضل بیانجامد و هنوز مساحت زیادی از شهرهای بزرگ در سیطره این معضل گرفتار هستند. بروز زلزله می تواند منجر به فاجعه انسانی عظیم و جبران ناپذیری در این بخش ها شود.
یکی از راه حل هایی که همواره از سوی مسئولان دولتی و شهری مطرح می شود استفاده از روش های صنعتی در نوسازی این بافت ها است. برخی از آنها تجمیع پلاک های ریز دانه را شرط اس تفاده و بهره مندی از روش های صنعتی می دانند و برخی دیگر ساخت انبوه مسکن را. برخی هم معتقدند همان سیستم های سنتی را با روش های صنعتی انجام دهیم! به نظر می رسد دلیل اینکه این اظهار نظرها به اقدام نمی رسد شناخت ناکافی از بافت فرسوده شهری است.
بافت فرسوده شهری بر اساس مطالعات انجام شده دارای سه ویژگی منفی ریزدانگی، نفوذ ناپذیری و ناپایداری هستند. ضمن اینکه به لحاظ اجتماعی، دارای بافت سنتی هستند و قدمت حضور و میانگین سنی ساکنان هم در این بافت ها بیشتر است.
بدین معنی که صرفا با پرداخت پول بیشتر، نمی توان رضایت ساکنان را برای خریداری املاکشان را به دست آورد. یا بطور مثال خانواده ای که 60 سال ساکن یک خانه ای حیاط دار و مستقل است نمی توان تشویق به زندگی در آپارتمان های کوچک کرد. به همین دلایل است که تجمیع پلاک ها هم در این بافت ها به کندی انجام می شود.
لذا با همین فرض واقع گرایانه که پلاک ها کوچک باشند باید دید تا چه اندازه می توان از روش های صنعتی در نوسازی بافت های فرسوده بهره برد؟ نکته مهم که باید علاوه بر ریزدانگی پلاک ها، در پاسخ به این سوال درنظر گرفت همان نفوذ ناپذیری بافت است. یعنی تراکم ساختمان ها زیاد است و معابر دارای عرض کمی هستند. پس ورود ماشین آلات ساختمانی به این بافت ها دشوار و گاهی غیرممکن است.
مساله دیگر ساکنان این بافت ها هستند که می بایست به دلیل مشوق های دولتی، مدام درمعرض ناهنجاری ها و آلودگی های محیطی ناشی از ساخت و ساز باشند. لذا ساخت سریع و دارای آلودگی های کمتر صوتی و بصری و فیزکی که از مواهب صنعتی سازی است برای ساکنان بسیار مفید است. ضمن اینکه در بسیاری از اظهار نظرها به ارزان بودن ساختمان های صنعتی ساز اشاره می شود.
در این نوشتار با توجه به مقیاس کوچک پروژه ها نمی توان در این خصوص اظهار نظر کرد و در شرایط هزینه های مساوی و مشابه روش های سنتی، باز هم به دلیل مزیت های دیگر که به آنها اشاره شد، اولویت با روش های صنعتی سازی است.
در مجموع و در پاسخ به این سوال مهم که آیا می توان در اینگونه بافت ها از روش های ساخت پیشرفته صنعتی استفاده کرد؟ جواب مثبت است. اما اینکه روش های متداول مورد تایید فعلی مرکز تحقیقات مسکن این قابلیت را دارند نمی توان با قطعیت اظهار نظر کرد. ولی به طور قطع دانش تولید سیستم های ساخت و ساز مناسب در این بافت ها در کشور وجود دارد.
اینکه این تکنولوژی ها بر اساس پیش سازی ساختمان باشد یا بر اساس قالب های پیش ساخته، و اینکه اسکلت و سقف و دیوارها از چه جنسی باشند یا تا چه اندازه ای سازه ای باشند همگی در پژوهش هایی کاربردی و با رویکرد کل نگر به ساختمان و طراحی یک سیستم ساختمانی (تکنولوژی ساختمان سازی) به دست خواهد آمد و قطعا تعداد تکنولوژی های پیشنهادی برای ساخت صنعتی ساختمان در این بافت ها، بیشتر از یک روش خواهد بود.
پس چنانچه سیستم ساختمانی بر مبنای شناخت کامل کالبدی-فرهنگی بافت های فرسوده و بر اساس دانش و تجارب موجود باشد قطعا می تواند تا اندازه زیادی پاسخگوی نیاز نوسازی این بافت ها باشد.
