بی تردید بحران کرونا از نظر مادی و معنوی خسارت های جبران ناپذیری برای جوامع بشری داشته و صنعت گردشگری یکی از بخش هایی است که بیش ترین زیان را از این پاندمی متحمل شده است. گذری بر تاثیر منفی کرونا بر گردشگری و نقدی بر چگونگی برخورد با آن در حال و آینده موضوع اصلی این یادداشت است.
پذیرفتن واقعیت موجود با توجه به تجربیات کشورهای موفق در بخش گردشگری و بهره مندی از راهکارهای بخش خصوصی با نظارت دولت می تواند منجر به تحلیل وضع موجود شده و درمان موقتی برای حال امروز صنعت گردشگری باشد. همچنین از آن جا که تبدیل فرهنگ به اقتصاد، فرآیند پیچیده ای است که در گردشگری اتفاق می افتد، طراحی مدل های عملیاتی آینده پژوهی گردشگری برای پساکرونا یا بحران های مشابه در بلند مدت می تواند آثار منفی این بحران را کاهش دهد.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، کووید19 به عنوان هفتمین فاجعه بزرگ دنیا معرفی شده و صنعت گردشگری یکی از بخش هایی است که متحمل بیش ترین خسارت شده است. طبق آمارهای سازمان جهانی گردشگری گفته می شود در جهان بیش از پنجاه میلیون شغل در گردشگری و هتل داری از بین رفته و درآمدهای گردشگری به یک سوم تنزل پیدا کرده که عددی حدود 124 تا 344 میلیارد دلار حجم تخمینی زیان این رکود است.
بحران کرونا در ایران نیز افزون بر تمامی اثرات منفی، مشاغل مرتبط با گردشگری و هتل داری را دستخوش رکود جدی کرده که بیکاری حدود یک میلیون و پانصدهزار نفر به صورت مستقیم و تهدید بیش از پنج میلیون شغل غیر مستقیم برخی از پیامدهای آن است.
در حال حاضر یکی از وظایف دولت ها در بخش گردشگری ارائه مکانیزمی برای مهار خسارت های اقتصادی ناشی از کرونا و پیش بینی و برنامه ریزی برای پساکروناست که به نظر می رسد هر دو بخش در ایران مغفول واقع شده و تاکنون نشانه ای از داشتن برنامه جدی یا منظم در این خصوص دیده نشده است.
عملکرد ضعیف دولت ایران در مواجهه با کرونا و قرار داشتن نام ایران در صدر اخبار تلفات کرونا به صورت روزانه، سبب تثبیت ناامنی ذهنی در گردشگران شده و منجر به لطمه دیدن تصویر ذهنی و عدم اعتماد آنان در پساکرونا برای انتخاب ایران به عنوان مقصد گردشگری خواهد شد. در ایران دولت نقش سیاستگزاری، برنامه ریزی و نظارت را درحوزه گردشگری برعهده دارد ولی بار اجرایی گردشگری بر عهده بخش خصوصی است که کم ترین نقش را در تصمیم گیری ها و بیش ترین مواجهه با مشکلات را دارند و بالطبع بیش ترین خسارت اقتصادی و روانی را نیز متحمل شده اند.
راهکارهای کاهش تاثیرات مخرب کرونا بر صنعت گردشگری
البته شاید بتوان گفت که گاهی در مسائل مهم و حیاتی، نظرات تشکل های صنفی و کارشناسان گردشگری اخذ شده ولی عموما به آن ها توجهی نشده است. کشورهای موفق درگردشگری همچون فرانسه، آمریکا، اسپانیا و… با همفکری صاحبان کسب و کارهای گردشگری راهکارهایی چون الزامی کردن کارت واکسن یا گواهی تست منفی کرونا برای گردشگران، در اولویت قرار دادن کارکنان بخش گردشگری و هتل داری در دریافت واکسن و خدمات بهداشتی، ارائه تصاویر جدید از مقصدهای گردشگری، اطمینان خاطر دادن به مخاطبان خود از طریق رسانه ها و… تجربیات خوبی در راه اندازی مجدد صنعت گردشگری داشته اند که ضروری است این تجربیات در کشور ما نیز مورد توجه قرار بگیرند.
از این رو به نظر می رسد؛ بهره مندی از تجربیات کشورهای موفق، همفکری تخصصی بین بخش خصوصی و دولت درخصوص راهکارهای برون رفت از این رکود عمیق با رویکرد منافع مردم می تواند درکوتاه مدت نتایج خوبی داشته باشد. همچنین آینده پژوهی بحران ها و پاندمی ها با بهره گیری از مراکز علمی، پژوهشی و دانشگاهی جهت آینده نگاری و مطالعه تمایلات گردشگران در پساکرونا، سنجش ذائقه های جدید گردشگران، انتخاب مقصدهای نوین، معرفی سبک های خلاقانه گردشگری و… می تواند به برنامه ریزی بلندمدت با رویکرد کاهش خسارت ها در پسا کرونا کمک شایانی نماید.
بر این اساس تعریف و برنامه ریزی برای استانداردهای بهداشتی، مراعات اصول بهداشتی، غربالگری سلامت در سطح استانداردهای مقبول بین المللی و تعریف پاکیزگی به عنوان رویکرد جدید ادراک هویت برند در گردشگران، بخشی از مکانیزم های مورد نیاز برای کم کردن اثرات منفی کرونا است. تعریف هنجارهای نوین بهداشتی در گردشگری همراه با معرفی مقصدهای جدید، تخصیص تسهیلات زیرساختی، بانکی و مالیاتی و طراحی مشوق های هوشمندانه با همفکری بخش خصوصی نیز می تواند از اقدامات مهم و مورد نیاز گردشگری در پساکرونا تلقی گردد که قادر خواهند بود اثرات منفی کرونا برگردشگری را به حداقل برسانند.
