بیان موضوع
مناظر طبیعی بسیار جذاب با پوشش گیاهی مخصوص و دریاچه های متعدد در منطقه تبت، دید وسیعی را ایجاد کرده که معماری خانه ها در میان دشت ها تا بر روی تپه ها در میان آن خود نمایی می کند و حتی این استقرار مکانی به نوعی ریشه در باور های ساکنین تبت دارد. محل قرار گیری پنجره ها و مقدار بازشوها در خانه های روستایی بر اساس اقلیم منطقه، در جبهه های مختلف متفاوت است. پنجره های شمالی کوچک و منقطع و پنجره های جنوبی بزرگ و سراسری هستند. البته در کاخ ها با فرم حیاط مرکزی، پنجره ها به داخل حیاط باز می شوند. این اتفاق هم می تواند پاسخی به رفتار اقلیمی منطقه باشد و هم ایجاد امنیت را منجر شود.
تزیینات، عضو جدا نشدنی از معماری تبت که با الهام از طبیعت اطراف ایجاد شده، ازخانه های روستایی و با ابتدایی ترین امکانات زندگی تا کاخ های مجلل لهاسا نه تنها برای زیبایی بلکه برای اعتقاد به مفاهیم آیینی در تمام نقاط خانه از ورودی وچهار چوب ها تا سقف خانه به چشم می خورد.
سنگ از مصالح بوم آوردی است که با هدف القای ابهت به بنا در نما و سازه کاربرد دارد اما در طراحی داخلی و تزیینات، چوب به عنوان عنصر غالب با کنده کاری و رنگ آمیزی تلفیق می گردد. تقدس چوب، معمار را بر آن داشته که با وجود کمبود چوب در منطقه از استفاده آن کوتاهی نکند.
تراس، عنصری که در خانه های روستایی و کاخ ها دیده می شود و هیچ توجیه اقلیمی نمی توان برای آن یافت جز ایجاد نظر گاهی به منظور آسایش و تأمل در مقابل منظر طبیعی که البته این منظر در کاخ ها به صورت طراحی شده به داخل حیاط های مرکزی یا خصوصی وارد شده است. تراس خانه های روستایی در طبقه دوم قرار می گیرد تا عمق بیشتری را در دید ناظر قرار دهد و در کاخ ها این تراس به مقابل در ورودی منتقل می شود تا به عنوان پیش ورودی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
فرضیه
توضیحات عنوان گردیده این فرضیه را در ذهن متبادر می سازد که به نظر می رسد در معماری منطقه تبت اگرچه عامل اقلیمی نقش بسزایی در شکل گیری ابنیه موجود در منطقه بازی می کند اما در پس آن عواملی چون مناظر یکپارچه و دیدهای وسیع و از همه مهمتر اعتقادات و آداب رسوم مذهبی مردمان این خطه تصویر جدیدی از معماری منطقه را می نمایاند که بعضا در تقابل کامل با طبیعت قرار می گیرد. لذا تأثیر منظر طبیعی بر معماری مسکونی و شکل گیری آن، به نحوی است که گاه به طبیعت پشت کرده یا در میان آن عرض اندام می کند وگاه از عناصر طبیعی الهام می گیرد.
نتیجه گیری
خانه های تبت در زمینه های تزیینات وکاربرد مصالح هم جهت با طبیعت رفتار کرده اند اما در زمینه استقرار و فرم در تقابل با طبیعت و یا شاید هم راستا با دلایل مهمتر آیینی عمل می کنند. آیین بودا بین مردم تبت در درجه ای از اهمیت قرار گرفته که گاه آسایش ساکنین را به مخاطره می اندازد.
نویسنده : سیده زهرا مردانی/کارشناس معماری
مشاور : سیده پروانه غضنفری/کارشناس ارشد منظر
استاد راهنما : دکتر سید امیر منصوری/استادیار دانشگاه تهران
…
آدرس پست الکترونيکي نویسنده : [email protected]
آدرس پست الکترونيکي مشاور : [email protected]
*این مقاله برگرفته از سفر علمی پژوهشکده نظر به چین، در تابستان 1389 اس
