• آرشیو
  • نویسندگان
چهارشنبه 19 بهمن 1401
نظرآنلاین
پایگاه خبری - تحلیلی پژوهشکده نظر
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • ورود
نظرآنلاین
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
نظرآنلاین
بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
صفحه اصلی شهر نوسازی شهری

علل اربعۀ «شهر»

محمدرضا فروزنده نویسنده: محمدرضا فروزنده
شنبه 16 بهمن 1400
در نوسازی شهری, شهر, مبانی شهر
A A
0

تبیین «شهر» از منظر علل اربعه چگونه است؟

ارسطو، علیت را بر چهار قسم می ‌داند که در فلسفۀ اسلامی به تعبیر و ترجمۀ کندی، بعدها فارابی و ابن ‌سینا به علل اربعه مشهور شدند: 1- «علت صوری» 2- «علت مادی» 3- «علت فاعلی» و 4- «علت غایی». ارسطو بر این باور بود که وجود هر چیز، از تعامل و تلاقی این 4 علت هستی می ‌یابد. به عنوان مثال یک صندلی چوبی را در نظر بگیریم.

علت مادي آن مصالح چوب، علت صوري شكلي است كه چهارپايه، پشتي و كفي آن كه به خود مي ‌گيرد، علت فاعلي آن نجار و علت غايي، «براي نشستن». به عقیدۀ ارسطو، علتِ وجودِ هر چیز را از منظر این 4 علت می‌ توان جست. اما پدیدۀ پیچیده‌ای چون «شهر» چطور؟ آیا می‌توان 4 نحو بودن شهر را از این راه جست؟

علت مادی شهر، تمام مصالحی است که شهر بر بدن خود می‌ پوشاند. از مصالح بناییِ توده ‌های ساختمانی گرفته تا درختان، کوه‌ ها، آب جوی ‌ها و … . علت صوری اما خیلی شهره است. همان واژۀ «کالبد»ی است که می‌ شناسیم. متخصصان علوم شهری دست کم نزدیک به یک قرن است که آن‌ را مطالعه می ‌کنند و با سرسپردگی تام، اصالت شهر را به این علت می ‌دهند. دو علت دیگر دشوارترند و در قالب دو پرسش مطرح می  ‌شوند: 1- چه کسی شهر را می‌ سازد و 2- برای چه؟

چه چیزی سبب دشواری این دو پرسش است؟ پیش از پاسخ به این‌ پرسش‌ها، نخست باید پرسید که اهمیت این پرسش ها در چیست؟ جهت مطالعۀ ماهیت هر پدیدۀ دیگری چون صندلی، اینکه چه کسی آن را می سازد و برای چه، به نظر پرسش بی اهمیت و آسانی است. اساسی ترین تفاوتی که اهمیت پرسش علل فاعلی و غایی در رابطه با پدیده ای چون «شهر» را نسبت به شیءای چون صندلی ضروری می کند؛ آن است که شهر برخلاف صندلی همواره در حال ساخته شدن است.

بنابراین به جای پرسش‌ های «چه کسی شهر را می سازد یا ساخته است؟» و یا «شهر برای چه ساخته شد؟» همواره می توان پرسش کرد که «چه کسی باید شهر را بسازد؟» و «وجود شهر برای چه باید باشد؟». هرچند جهت پاسخ صحیح به این پرسش ها بدیهی است که پاسخ به پرسش های دستۀ اول نیز ضروری است.

اما حقیقتاً علل فاعلی و غایی شهر کیست و چیست؟ آیا «شهردار» شهر را می سازد؟ یا شهروندان؟ یا علت فاعلی را باید در جای دیگری جست؟ علت غایی شهر چیست؟ برای چه شهر را باید ساخت ،وجود شهر «برای» چیست و چرا نخستین بار ساخته شد؟

این ها پرسش هایی سهل و ممتنع هستند. امروزه در مطالعات شهرگری کمتر متخصصی به این پرسش ها می پردازد. در حالی که به زعم «ابن سینا» هر چهار قسم علت در وجود پدیده مؤثرند و با حذف یکی، وجود هستی نمی یابد؛ ولی از میان علل اربعه، دو علت فاعلی و غایی واجد مرتبه ای والاترند.

ابن سینا پس از مطالعۀ علل اربعه ارسطو، آن را به یک گام فراتر می برد. به عقیدۀ وی، علل اربعه در دو طبقه قرار می گیرند: طبقۀ «ماهیت و ذات» و طبقۀ «وجود». علت مادی و صوری علل ذات هستند و باعث قوام ماهیت شیء می‌ شوند. علل فاعلی و غایی امّا، علل وجودند و سبب تحقق این ماهیت در خارج می شوند. اگر علل وجود نباشند، علل ماهیت هیچ عمل خاصی را انجام نمی دهند و در حقیقت، به خاطر دخالت علل وجود است که علل ماهیت دست به کار شده و ذات شیء را قوام می دهند.

معنای پیشین واژۀ «علت» نیز از این معنا دور نیست. علتی که امروزه آن را به عنوان «سبب» می شناسیم در گذشته (ابتدا از زبان سریانی) به معنای «بیماری» بوده است. «بیماری» نیز از نشانه ها و اعراض آن شناخته می شود ولی پیش از آن جوهر را متحول کرده است. در رابطه با پدیده ای چون شهر نیز اگر علل مرتبۀ وجود(فاعلی و غایی) را نشناسیم، تمامی پرسش های ما از شهر در سطح معرفت شناسانه باقی خواهد ماند و ممکن است حقیقت شهر همواره پوشیده بماند.

بنابراین پیش از آن ضروری است تا به پرسش های وجود شناسانۀ شهر پاسخ دهیم. به زعم ابن سینا، علیت رابطه ای است که به موجب آن نه تنها شیء در خارج موجود می شود، بلکه شیء قابل شناخت می شود. علل هم در ایجاد مؤثرند و هم در شناخت ما از شیء.

علل اربعۀ «شهر»
تصویر 1: اگر به پرسش های مرتبه وجود پاسخ ندهیم در مرتبه ماهیت به بی‌ راهه خواهیم رفت.

بیشتر بخوانید - Read More

وزارتخانه چند تکه: مسکنی که منتزع می شود

حقوق مالکانه و اثر آن بر سرانه کاربریهای عمومی سطح شهر

برچسب ها: شهرعلل اربعهمبانی نظری
نوشته قبلی

رویکرد ریاضی-محور در طراحی و ساخت

نوشته بعدی

آیا ممنوعیت کاشت درخت توت در سطح شهر تهران تصمیم درستی است؟

محمدرضا فروزنده

محمدرضا فروزنده

پژوهشگر دکتری معماری منظر دانشگاه تهران

مطالب مرتبط - Related Post

وزارتخانه چند تکه: مسکنی که منتزع می شود

وزارتخانه چند تکه: مسکنی که منتزع می شود

یکشنبه 1 آبان 1401
حقوق مالکانه و اثر آن بر سرانه کاربریهای عمومی سطح شهر

حقوق مالکانه و اثر آن بر سرانه کاربریهای عمومی سطح شهر

چهارشنبه 27 مهر 1401

نقش “تعریف از فضا” بر تحلیل “نحو فضا”

دیپلماسی فرهنگی خواهرخواندگی شهرهای ایران در روابط بین الملل

نقد نظام مدیریت ساخت‌وساز شهری تهران (3)

The Line،رویای بلندپروازانه فرار از مرگ

نوشته بعدی
آیا ممنوعیت کاشت درخت توت در سطح شهر تهران تصمیم درستی است؟

آیا ممنوعیت کاشت درخت توت در سطح شهر تهران تصمیم درستی است؟

بزرگراه هایی بی تفاوت به جداره های شهری

بزرگراه هایی بی تفاوت به جداره های شهری

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نظرآنلاین

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

Navigate Site

  • پژوهشکده نظر
  • باغ نظر
  • منظر
  • هنر و تمدن شرق
  • گردشگری و فرهنگ

Follow Us

بدون نتیجه
مشاهده تمام نتایج
  • صفحه اصلی
  • هنر
    • باستان شناسی
    • مدرنیته و هنر مدرن
    • نقد هنر
    • نقوش و تزئینات
    • نگارگری
    • هنر باستان
    • هنر معاصر
  • منظر
    • منظر شهری
    • سازمان فضایی شهر
    • باغ
    • مبانی نظری منظر
    • منظر طبیعی
    • منظر و جامعه
    • منظر راه
  • معماری
    • مسکن
    • مبانی نظری معماری
    • معماری معاصر
    • معماران
  • شهر
    • برنامه ریزی و مدیریت شهر
    • مبانی شهر
    • نوسازی شهری
    • مرمت شهری
  • محیط
    • مدیریت آب
  • گردشگری
  • نظرگاه
  • تماس با ما

کپی رایت 1397-1400؛ کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشکده نظر است.

خوش آمدید!

وارد ناحیه کاربری خود شوید

رمز عبور را فراموش کرده اید؟

رمز عبور خود را بازیابی کنید

لطفا نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را برای بازنشانی رمز عبور خود وارد کنید.

ورود به سیستم