در چند هفته گذشته و با شدت گرفتن رقابت های انتخاباتی سیزدهمین دوره ریاست جمهوری در کشور می توان با نگاهی به برنامه [شعار] های انتخاباتی کاندیداها مشاهده نمود که مسکن و مقوله مساله آن به پای ثابت گفتمانی تبدیل شده است. در این بین اما سوالی که مطرح می شود این است که تا چه میزان این شعارها به واقعیت نزدیک بوده و امکان عملیاتی شدن دارند؟ و سوال مهم تر آنکه برای این منظور که این برنامه ها جامه عمل بر تن نمایند چه باید کرد [نکرد]؟
با در نظر گرفتن این سوال باید عنوان نمود : حوزه مسکن، مسائل و حواشی آن به عنوان یک موضوع چند وجهی، دارای ابعاد مختلف و طیف های تاثیر و تاثر گسترده و گوناگونی از اقتصاد و سیاست تا اجرا را در بر می گیرد. اما همواره سیاست به عنوان پای ثابت این حوزه نقش آفرینی ویژه ای داشته و در بازههای چهار ساله [انتخابات ریاست جمهوری] به طور ویژه رخ می نماید.
اتفاقی که ابتدا با شعارهای اغوا کننده و عمدتا بدون پشتوانه مطرح و نهایتا بعد از گذار از این دوره آمیخته با سیاست زدگی، هیچ گاه به عنوان اولویت های اصلی مدنظر تصمیم گیران و تصمیم سازان قرار نمی گیرد.
اهمیت این رخداد را باید در تاثیرات مسکن بر زندگی مردم در دو بعد فیزیکی و روانی جستجو نمود، مساله مسکن همانطور که عنوان شد به واسطه چند وجهی بودن از یک سو توانایی بسیار بالایی در تاثیرگذاری بر نظر عموم مردم [خصوصا در برهه انتخابات] داشته و حتی خود به عناوین یک مولفه اساسی [در صورت تبیین درست و عملی ] می تواند در تعیین نتیجه انتخابات نیز تاثیر مستقیمی داشته و ایفا نقش کند. البته که این شمشیر براّن لبه دیگری نیز دارد، لبه ای که در صورت عدم تحقق می تواند به واسطه تاثیر مستقیم بر زندگی مردم به یک بحران اجتماعی – سیاسی یا حتی امنیتی بدل گردد. لذا یکی از مهم ترین ویژگی های برنامه مسکن قابلیت عملیاتی شدن آن است.
با نگاهی گذرا به برنامه های انتخاباتی کاندیداهای طیف های مختلف سیاسی، مشخص است که بعد از مسائل اقتصادی و معیشتی یکی از مهم ترین کلید واژه ها، دغدغه مسکن است. این مهم از چند جنبه قابل بررسی است:
اول اینکه دولت واقف بر مشکلات و مسائل حوزه مسکن است. که این خود می تواند نوید بخش اتفاقات مثبت آتی در این حوزه باشد.
ثانیا اینکه می توان نقطه نظرات سیاست گذاران حول و پیرامون مساله مسکن را به خوبی مشاهده و بازشناسی کرد رخدادی که مبتنی بر ارائه راه حل هایی هم هست.
نگاه سیاسی معطوف به راه حل در مساله مسکن کاملا مشهود است. نگاهی که خود را در رقابت برنامه ای با راه حل های عاجل به مخاطب ارائه می شود که بواسطه تکیه بر زود بازده و پر طمطراق بودن می تواند از هرگونه پشتوانه نظری، عملی و امکان سنجی تهی باشد و شاید به همین علت و مضاف بر آن بواسطه عدم مساله شناسی صحیح است که مسکن در این برهه صرفا به عنوان وسیله ای برای توجیه هدف مورد استفاده قرار می گیرد.
اما در کنار این موارد می توان به نقطه اشتراک راه حل های ارائه شده توجه ویژه ای داشتن. آنجا که مسائل متعدد و عدیده مسکن در یک نگاه راهبردی در قالب «مساله زمین» مطرح می گردند. که نشان از تدقیق مساله بوده اما راه حل های ارائه شده ]همانطور که ذکر گردید[ بدون پاسخ به ابهامات صرفا در حد شعار مطرح شده اند.
مساله زمین در اکثر گفتمان ها در حاشیه شهرها و با شناسایی زمین های موجه قابل حل خواهد بود اما آیا این مهم خود مولد دوباره ای برای ایجاد حاشیه نشینی شهری جدید بدون پشتوانه زیرساختی خواهد بود. از سوی دیگر پیامد گسترش شهرهای امروزی، که خود اکنون با کم ترین ارتباط با منظر شهری و نظام مبتنی بر سازمان فضایی شهر قد برافراشته اند موجد خوابگاه های شهری جدیدی بدون مد نظر قرار دادن زیرساخت های لازم نیز خواهد بود. این نگرش غیرتخصصی ممکن است مساله سرپناه را حل کند اما به هیچ عنوان حل کننده مساله غامضی مانند مسکن نخواهد بود.
لذا امید است برنامه ریزان در این برهه کنونیِ سهل و ممتنع بودن مساله مسکن با نیم نگاهی گذرا به تجارب گذشته و تاثیرات و تبعات آنها در پی آزمودن دوباره آزموده نباشند.
