شهرهای خلاق ایران

شهر خلاق چگونه شهری است؟

آیا شهرهای خلاق ایران را می ‏شناسید؟ آیا این شهرها با آنچه از آن ها انتظار می ‏رود، مطابقت دارند؟ اگر نه این فاصله چه قدر است و چطور باید طی شود؟

شهر و شهرنشینی نقطه عطف زیست انسان بر روی زمین است و سبب تقویت تعاملات اجتماعی و عقلانیت بشر شده است. نظریه شهر خلاق که ریشه در مفهوم « اقتصاد هنر» در قرن نوزدهم دارد، امروزه مورد توجه دوباره قرار گرفته است. این نظریه، شهر خلاق را مبتنی بر سه مفهوم¹ فناوری، استعدادهای انسانی و رواداری می داند و تأکید دارد که رواداری سنگ بنا و بنیان اصلی شهرهای خلاق امروزی است چرا که سبب جذب استعدادهای انسانی و فناوری می ‏شود.

امروز شبکه شهرهای خلاق یونسکو مبتنی بر همین مفهوم و بر پایه رسمیت دادن به تنوع فرهنگی در دنیای جهانی شده از سال 2004 شکل گرفته و در حال گسترش است. در این شبکه آداب و رسوم و سنت ‏های محلی، هنر و خلاقیت انسانی به اشتراک گذاشته می‏‏ شود.

شبکه شهرهای خلاق یونسکو، دربردارنده ۷ حوزه فرهنگی/ هنری است: صنایع ‏دستی و هنرهای بومی، طراحی، فیلم، گسترونومی (به مفهوم غذا، فرهنگ غذایی و صنعت غذایی با زنجیره ارزش از مزرعه تا سفره)، ادبیات، هنرهای رسانه ‌ای و موسیقی. تاکنون 295 شهر خلاق از 90 کشور در جهان، به عضویت این شبکه درآمده اند. ‌شبکه شهرهای خلاق یونسکو نشانگر ظرفیت بسیار بالای فرهنگ برای دستیابی به توسعه پایدار است.

شهرهایی که به این شبکه می ‏پیوندند، متعهد می ‌شوند که با تکیه بر خلاقیت، این منبع نامتناهی، مشارکت شهروندان را برای ضرب فرهنگ بومی در تکنولوژی و اقتصاد ارتقا دهند. این کار سبب توسعه ظرفیت ‏های محلی و تکثیر فرآورده‏ های فرهنگی در بازاهای داخلی و بین ‏المللی می‏ گردد و البته که از مهم ترین دستاوردهای آن توسعه گردشگری خلاق بین ‏المللی است.

همچنین این شبکه بستری است تا شهرهای عضو تجارب خود را با هم به اشتراک گذارند و سبب خلق فرصت های جدید برای یکدیگر شوند. این تلاش منجر به توسعه استارتاپ ‏ها و بنگاه ‏های کوچک و مشارکت جدی آن ‏ها در اقتصاد جهانی می شود.

به بیان دیگر می توان گفت اصلی ترین مزیت این شبکه افزایش آگاهی جهانی از ویژگی های منحصر به فرد فرهنگ های بومی است که نه تنها می تواند سبب جذب سرمایه گذاری های خارجی گردد که چنانچه گفته شد منجر به افزایش شمار توریسم بین المللی هم می شود و این هر دو رونق اقتصادی و فرهنگی برای جامعه میزبان به همراه دارد.

البته اشاره وار بگویم و بگذرم که باید با آگاهی بخشی مراقبت کرد که در تجاری سازی فرهنگ، فرهنگ بازاری نشود چرا که در بلند مدت هم بازار و هم فرهنگ هر دو آسیب می بینند.

از سال 2015 تا به امروز، پنج شهر «رشت»، «اصفهان»، «سنندج»، «کرمانشاه» و «بندرعباس» از کشور ایران، موفق به پیوستن به شبکه شهرهای خلاق یونسکو شدند. سنندج در حوزه «موسیقی»، رشت و کرمانشاه در حوزه «گسترونومی» و اصفهان و بندرعباس در حوزه «صنایع دستی و هنرهای بومی» جای‏ گرفته ‏اند.

موضوع جالب و مسرت بخش است اما مگر نه این است که:

• شهر خلاق، شهر تحمل و پذیرش تنوع است و برای سلایق گوناگون زندگی، کار و فراغت پیشنهادهای گوناگون دارد.
• شهر خلاق فضاهای عمومی و عرصه ها را برای گفتگو و مواجهه شهروندان با یکدیگر توسعه می دهد.
• شهر خلاق برای شهروندانش حق حضور قائل است.
• شهر خلاق بستر تجربه رویدادها و کارناوال هاست.
• شهر خلاق برای حل مسائل شهری، با حکمروایی مطلوب به جلب مشارکت شهروندان اهتمام می ورزد.
• شهر خلاق بستر بروز همه زیبایی ‏ها و هنرهای خرده فرهنگ ‏هاست.
• شهر خلاق یک کارگاه بزرگ برای یادگیری عمومی است.
• شهر خلاق زیرساخت‏ هایی را در شهر توسعه می دهد تا زیست بوم خلاقیت تقویت شده و هنرمندان، صنایع خلاق، پژوهشگران و نهادهای مردمی، به طور موثری بهم متصل شوند.

و …

کدامیک از موارد بالا را می توان برای شهرهای خلاق ایران با اطمینان خاطر تیک زد.

بدون شک آینده از آن مردمانی است که گوش شنوا برای ایده های نو داشته باشند و با بهره بردن از میراث ملموس و ناملموس فرهنگی و ضرب آن در فناوری‏ های نو، ارزش پایدار اقتصادی خلق کنند و این مهم جز در بستر «رواداری» که از مهم ترین ویژگی شهرهای خلاق است قابل تحقق نیست.

آیا کسی می تواند امروز منکر این شود که حتی پخت نان با شیوه ای متفاوت یک صنعت فرهنگی و خلاق است که می تواند جاذبه ای شیرین برای گردشگران باشد، یا این که انواع رقص ‏ها و آوازهای محلی به عنوان میراث ناملموس جوامع، می ‏تواند جریان گردشگر و ثروت را برای جامعه محلی از سراسر دنیا به ارمغان آورد.

ایران از جمله کشورهایی است که گنجینه فرهنگ بشریت را در خود به ودیعه دارد، از انواع خوراکی ‏های محلی گرفته تا انواع سبک‏ های موسیقی و انواع سبک ‏های سنتی معماری و … و شهر خلاق کلید گشودن این گنجینه است.

آیا زمان آن نرسیده که با ارتقای نگرش در سیاست های کلان از پرده عضویت صوری در شبکه شهرهای خلاق دنیا بیرون آییم و به یک کنشگر جدی، فعال و پیشرو در این شبکه تبدیل شویم؟

پی نوشت

1. 3T: Tolerance; Talent; Technology