به گزارش ایلنا، محمدرضا رضایی‌کلج (سرپرست کاوش‌های باستان شناسی سمیران) با اشاره به اینکه بنای موسوم به چهارتاقی سمیران حمام است گفت: «بیشتر پژوهشگران در نگاشته‌های خودبنای موسوم به چهار طاقی، را به سبب دارا بودن چهار ورودی در چهار سوی آن، چارتاقی نامیده‌اند».

او افزود: «در بررسی‌های سطحی که پیرامون این اثرانجام گرفت باستان شناسان به شواهد و آثاری برخورد کردندکه به منظور مشخص کردن کارکرد واقعی آن، انجام کاوش‌های باستان شناختی در این مکان ضروری به نظر می‌رسید».

این باستان‌شناس اظهار داشت: «بنابراین با در نظر گرفتن این موضوع و نیز با هدف کمک به تهیه و تکمیل پرونده ثبت جهانی آن، برنامه پژوهشی مربوط به بنای چارتاقی سمیران تهیه و پس ازگرفتن مجوزهای قانونی لازم به مرحله اجرا در آمد».

وی تصریح کرد: «پس از تهیۀ تصاویر از ترانشه‌های موجود و پاک‌سازی محدوده، عملیات کاوش و پی‌گردی در بخش شمالی بنای پیش گفته شروع شد».

به گفتۀ سرپرست هیأت باستان‌شناسی‌، ترانشه‌ها در شیب تپه‌ای با بافت دانه‌های ریگی و آهگی از شمال به جنوب قرار دارند.

رضایی‌کلج گفت: «در آغازین روز های کاوش در ترانشه  A۱ و در لایه‌های سطحی، ساختار ضعیفی از یک دیوار سنگی با ملات سست  گل و آهگ و اندکی خاکستر در کناره جنوب خاوری ترانشه آشکار شد و بخش شمالی آن به سبب بلندی کوه پس از برداشتن آوار سنگ و آهگ به بستر طبیعی برخورد کرد».

او افزود: «در ترانشۀ میانه که با عنوان ۲A  نام‌گذاری شده بود، لایۀ ضخیمی از خاک سوخته و خاکستر به دست آمد که در بخش زیادی از سطح شمالی ترانشه گسترده شده و ژرفای این لایه میان ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر متغیر بود».

وی گفت: «پس از برخورد با این لایه، مستند‌سازی لازم انجام و سپس بخش جنوبی مورد کاوش قرار گرفت».

این باستان شناس افزود: «با کاوش در این بخش آثاری از یک حوضچۀ آهگی به دست آمد که با کنج‌سازی در ضلع جنوب باختری آن، لوله سفالی (تنپوشه) کار گذاشته شده بود که آب را به داخل مخزنی در جنوب هدایت می‌کرد».

سرپرست هیأت کاوش تصریح کرد: «کشف این آثار به لحاظ تعیین کارکرد بنا، اهمیت ویژه‌ای داشته و نشان می‌دهد برخلاف دیدگاه بسیاری از پژوهشگران که بنای مورد نظر را چهارتاقی می‌دانستند؛ دارای کارکردی خدماتی (حمام) بوده است».

او اظهار داشت: «در خاک‌برداری انجام‌شده از این ترانشه‌ها، تعدادی سفال‌های ساده و لعاب‌دار (مربوط به سده‌های ششم و هفتم هجری قمری و اواخر اسلامی)، تکه‌های شیشه و استخوان نیز به دست آمد».

کاوش‌های باستان‌شناسی سمیران با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.

سمیران یا شمیران نام دژ و شهری بسیار معروف بوده که در نگاشته‌های تاریخ‌نویسانی مشهور مانند یاقوت حموی ، مقدسی، ظهیر‌الدین مرعشی، حسین لاهیجی، ناصرخسرو، ابودلف وکسروی از آن یاد شده است. خاندان کنگریان یا آل‌مسافر شاخه‌ای از دیلمی‌ها بودند که در حدود سال های ۳۸۷-۳۰۴ هجری- قمری در این منطقه فرمانروایی داشته‌اند.

مجموعۀ آثارتاریخی- فرهنگی شهر سمیران که در منطقۀ تارم سفلی قزوین و در حوزۀ شمالی رودخانۀ قزل‌اوزن قرار گرفته؛ به سبب نوع اثر، سبک معماری و استفاده از مصالح بوم‌آورد در برپایی آن‌ها همواره از جایگاه مهمی در میان پژوهشگران برخوردار بوده است.

در این مجموعه، آثاری با کارکردهای گوناگون امنیتی و سیاسی، مذهبی، تجاری و خدماتی به شرح زیر دیده می‌شود.

۱.دژ سمیران: بر اساس شواهد تاریخی و نگاشته‌های برخی از پژوهشگران ، بنای قلعۀ سمیران که به احتمال زیاد به دورۀ پیش از اسلام باز می‌گردد در دورۀ اسلامی اهمیت ویژه‌ای یافته و همواره به‌عنوان کانون توجه حکومت‌های گوناگون اسلامی قرار گرفته؛ پس از گذران دورانی پر فراز و نشیب تا سال‌های واپسین سدۀ نهم هجری قمری زنده و پویا بوده است.

۲.برج های آرامگاهی: در منطقۀ سمیران از باختر به سوی خاور چهار برج وجود دارد که همۀ آن‌ها بر نقشۀ هشت‌ضلعی در اندازه‌های گوناگون استوار بوده و در برپایی آن‌ها از سنگ و آجر استفاده شده است. ورودی این برج‌ها به‌طور معمول از سمت جنوب ، شمال و جنوب باختر است.

۳.سه بنای گنبد‌خانه‌ای: برخی از پژوهشگران این بناها را مقابر چهار‌گوشه و حمام‌های اسلامی نام برده‌اند که هیچ‌یک کتیبه یا مدرکی مشتمل بر تاریخ ساخت ندارند. پوشش بناهای مذکور در سالیان اخیر فرو ریخته و از بین رفته است.

۴.بنای امام‌زاده قاسم: این بنا به سالی که مشخص نیست در محلی به‌نام امام‌زاده قاسم معروف شده است. پیرامون بنا در دوسوی شمالی و خاوری، گورستانی به قدمت یک سده که نشانی از مردگان سال‌های گذشته هم در آن دیده می‌شود، قرار گرفته است. بنای امام‌زاده قاسم شامل بقعه، اتاق مرکزی، رواق و اتاق جنوب شرقی است.

۵.بنای موسوم به چهار طاقی: این اثر که از آن به‌عنوان چهار‌طاقی یاد کرده‌اند در جنوب امام‌زاده قاسم واقع شده است. ورودی جنوبی این بنا به همراه پوشش گنبدی آن فرو ریخته و بنابر نقشۀ مربعی شکل استوار است.

منبع: ایلنا