فضاهای شهر، همه شمولی عرصه های همگانی شهر
فضاهای شهری را می توان فضایی دانست که بدون تعلق به بخش خصوصی و یا دولتی در اختیار تمام ساکنان شهر قرار می گیرد تا به منظور حضور بدون محدودیت، رفت و آمد و گفت و گوی عاری از هرگونه تسلط ایدیولوژیکی و انگاره های سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. از جمله ویژگی های اصلی فضاهای شهری کرمانشاه کنار هم قرار گرفتن گونه های مختلف اجتماعی و فرهنگی و ایجاد اختلاطی همگن از تمام گروه های جامعه می باشد.
در این راستا کیفیت همه شمولی عرصه های همگانی شهر می بایست مورد توجه قرار گیرد. و زمینه لازم جهت حضور پذیری افراد مختلف با ویژگی های مختلف را از طریق فراهم سازی امکانات مورد نیاز برای گروه های مختلف جامعه به ویژه سالمندان، معلولین، زنان و کودکان فراهم شود.
بدین ترتیب بناها و فضاهاي شهر در کرمانشاه باید به گونه اي طراحی یا مناسب سازي گردند که گروه هـاي خاصـی از مـردم بـه دلیل محدودیت هاي حرکتی از استفاده از آنها محروم نشوند و تردد، رسیدن، دستیابی و استفاده مستقل کلیه افـراد از آن فضا و تجهیزات معماري درون آن امکانپذیر باشد و به جز ممانعت هاي ایمنی، امنیتی یا مـالکیتی، هیچگونـه مـانع حرکتی براي دسترسی افراد به آن فضا و حرکت و فعالیـت در درون آن وجـود نداشـته باشـد. متاسفانه مشاهده می گردد که از لحاظ مناسب سازی فضاهای شهری در کرمانشاه از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند.
همه شمول بودن محیط های شهری کرمانشاه برای گروه های مختلف سنی، جنسی و اجتماعی موجب افزایش حضور مردم و نشانه مدنیت و ارتقای حس شهروندی است. یکی از دغدغه های اصلی مدیریت شهری در کرمانشاه می بایست ارتقای کیفیت محیط شهری برای بیشترین احترام به مخاطب یعنی شهروندان باشد لذا می توان گفت شهر همه شمول را شهر شهروندگرا نیز نامید.
لذا يك شهر براي تمامي افراد طراحي و ساخته مي شود و تمامي افراد حق دارند از امكانات آن استفاده کنند و از حق طبيعي خود بهره گيرند با اين همه همواره گروه هايي از افراد به خاطر شرايط و موقعيتي که دارند از دستيابي کامل حقوقشان محروم مانده اند. کودکان، زنان ، اقليت ها و معلولان از اين نوع هستند سؤال اصلی این پژوهش این است که وضعیت فضاهای شهری کرمانشاه از منظر مناسب سازی زیست شخصی و یا شهری چگونه است؟
از آنجا که مؤلفه های کیفی و کالبدی مؤثر به همه شمولی فضاهای شهری شامل ویژگی های فیزیکی محیط (نورپردازی، نمادها، پارکینها، مبلمان شهری، بافت، اختلاف سطح ها، ورودی ها، ارتفاع ها و پیش آمدگی ها می باشد) و روابط داخلی (امنیت، دسترسی پذیری، خوانایی، آگاهی، نگهداری وانعطاف پذیری، کارایی و وسعت دید می باشد بخش مهمی از موانع تبعیض آمیز در شهرکرمانشاه موانع فیزیکی و عدم مناسب سازی محیطی است که گروه بزرگی از شهروندان اعم از جانبازان، معلولان و سالمندان را از حضور اجتماعی دور نگه می دارد.
هرچند ضوابط و مقررات شهر‌سازی و معماری برای معلولان و سالمندان در ایران وجود دارد اما آنچه در طول این مدت طولانی کاملا مشخص و غیرقابل انکار است، ناکام بودن این دستورالعمل ها در مقام اجرا است و وضعیت فعلی معابر، ساختمان ها و فضاهای عمومی گواهی بر این موضوع است.
پدیده جامع شمول نبودن فضاهای شهری در شهر کرمانشاه نیز به شدت ملموس است و فضاها مناسب سازی نشده و اقدام چشمگیر و قابل توجهی در راستای مناسب سازی انجام نگرفته است هرچند که در زمینه مناسب سازی دستورالعمل ها و قوانینی وجود دارد اما مشکلات در حوزه اجرایی این ضوابط سبب شده مناسب سازی به صورت قابل مؤثر انجام نشود. از مهم ترین چالش هایی که در حوزه مناسب سازی شهر وجود دارد، عدم نظارت مناسب و مستمر بر رعایت کد کف ساختمان پلاک‌های در حال احداث و بروز تخلف در آنها است.
در این خصوص می بایست تمهیدات لازم پیرامون انجام بازدیدهای ادواری توسط مأمورین مناطق شهرداری از پلاک های ثبتی در حال احداث و کنترل کدهای ارتفاعی ارائه شده توسط مهندسین نقشه بردار و همچنین مهندس معمار صورت گیرد.
در سال های گذشته تعیین بر و کف ساختمان به فراخور وضعیت ساختمان و توسط سازندگان تعیین می شد که باعث ایجاد کدهای ارتفاعی مختلف در پیاده روها می گردید اما از سال 99 در قالب بخشنامه ای نحوه تعیین بر و کف به تمام مناطق ابلاغ شد که ناهمگونی به ویژه در پیاده‌روهای سطح شهر کاهش یابد.
همچنین از دیگر چالش ها در این حوزه که باید اقدامات شاخصی جهت رفع آن صورت گیرد:
- مناسب سازی در پارک های سطح شهر (احداث سرویس بهداشتی مخصوص استفاده افراد کم توان، اجرای کفپوش مخصوص نابینایان)؛
- مناسب سازی پیاده روهای سطح شهر (همسطح سازی سطح پیاده رو و معابر اصلی در محل اتصال، همسطح سازی منهول های موجود در پیاده رو، حذف زواید، موانع و تابلوهای موجود در مسیر پیاده رو، اجرای کفپوش مخصوص نابینایان در مسیر پیاده رو، جابجایی کافوها، احداث پل فلزی بر روی جوب های آب، اجرای دال های بتنی بر روی کانال های معابر)؛
- احداث رمپ و سطوح شیبدار استاندارد در ورودی ساختمان ها، اصلاح هندسی در تقاطع های سطح شهر جهت تسهیل در عبور و مرور عابرین پیاده؛
- بالا بردن کیفیت کف سازی معبر، مجهز کردن ایستگاه های اتوبوس برای معلولین و ناتوانان جسمی و حرکتی و… اشاره کرد.
همچنین علیرغم اینکه ضوابط و دستور العمل های مناسب سازی محیط شهری به کلیه مناطق 8 گانه شهرداری کرمانشاه ابلاغ گردیده و بر این اساس شهرداری های مناطق موظفند از صدور پایانکار برای ساختمان ها و اماکنی که این ضوابط را رعایت نکرده اند خودداری شود، عملاً میزان تحقق پذیری این موضوع بسیار پایین است.
امید است با انجام اقدامات مناسب سازی محیطی شهری در شهر کرمانشاه، هم افزایی اقدام مشترک دستگاه های مرتبط ونیز اجرایی نمودن و بومی سازی ضوابط مربوطه، تمام شهروندان و اقشار مختلف بتوانند از امکانات خدماتی اجتماعی و رفاهی شهر بهره لازم را برده و بدون هیچگونه مانعی در سطح شهر کرمانشاه تردد داشته باشند.
