تهران و دور باطل طرح های توسعه شهری
راهبرد برون رفت از دور باطل تهیه چندین و چندباره طرح برای عرصه های کلان مقیاس شهر چیست؟
از زمان تهیه طرح های توسعه شهری تهران تا کنون، بسیاری از محدوده های شهری بویژه عرصه هایی که در مقیاس منطقه و فرامنطقه ای تاثیرگذارند، همچنان بلاتکلیف هستند. برای هر یک از این اراضی گاه تا چندین طرح مصوب کمیسیون ماده پنج وجود دارد. محله نفرآباد، اراضی قلعه مرغی، راه آهن تهران تبریز و صدها عرصه دیگر بارها در بازه هاي زماني متفاوت و با رويكردهاي مختلف مورد برنامه ریزی قرارگرفته اند. اما عليرغم صرف منابع مادي و غير مادي (هزينه، زمان، نيروي انساني و …) با تغییر رویکرد مدیران شهری، برهم خوردن موازنه قدرت، اعتراض شهروندان و … اجرایی نشده اند.
در فرايند موجود، طرح هاي تاثيرگذار در اتاق هاي دربسته دبیرخانه کمیسیون ماده پنج و توسط دامنه محدودي از متخصصين، با رويكرد از بالا به پايين، بررسي و ارزيابي شده و مورد تصميم گيري قرار مي گيرند (تصویر 1). حال آنکه تصويب پروژه هاي توسعه شهري يك فعاليت جمعي مبتني بر مشاركت است. در واقع رویه تصویب حاضر، مبتنی بر نادیده انگاشتن مشارکت عمومی در مناسبات رسمی قدرت، و در نتیجه مقبولیت عمومی طرح ها است.
اصطلاح تخصصي توسعه پايين به بالا نيز معطوف به نقش مشاركتي معتمدين محلي، خبرگان و صاحبنظران، دانشجويان و اساتيد دانشگاه، شهروندان، و ديگر گروداران در اين فرايند است. با توجه به خلا موجود، بازنگري در نحوه تصويب طرح در کمیسیون ماده پنج شهر تهران، مبني بر اخذ نظر و مشاركت جمعي با رويكردهاي متفاوت، به يك ضرورت و اولويت جدي براي مديريت شهر تبديل شده است. چرا که مشاركت فعالانه مهمترين عامل در افزايش كارايي و موفقيت طرح هاي شهريست. تهران به یک عرصه دائمی گفتمان شهری نیاز دارد.
گام نخست در هر اقدام مشارکتی مؤثر، افزایش آگاهی و اطلاع رسانی است. همه گروداران می بایست از طرح در دستور کار آگاه باشند تا بتوانند از موضع انفعال خارج شوند. در شهرداری تهران متولی اطلاع رسانی و برقراري ارتباط مديريت شهري با مردم مرکز ارتباطات و امور بين الملل است. ایفای نقش فعال مردم (اعم از خبرگان دانشگاهی – شهروندان – معتمدین محلی و …) در فرایند تصویب طرح های توسعه شهری بویژه پروژه هاي منطقه اي و فرامنطقه اي مطرح در دبيرخانه كميسيون ماده پنج شهر تهران كه منجر به تغيير اسناد توسعه شهري مصوب مي شوند، مستلزم دو اقدام راهبردی زیر است:
- تغییر حداقلی در فرایند گردش کار تصویب پروژه در دبیرخانه کمیسیون ماده پنج:
به نحوی که با حفظ ساختار قانونی و چارچوب های کمیسیون، نظرات شهروندان نیز در تصمیم گیری نخبگان لحاظ شود.
- تحول هدفمند عملکرد مركز ارتباطات و استفاده موثر از ظرفيت هاي موجود:
این امر مستلزم برقراری ارتباط دوسویه بین مردم و مدیریت شهری است. به نحوی که اطلاع رسانی و در دسترس عموم قراردادن مطالعات طرحهای پیشنهادی از یک سو، و مستند کردن نظرات شهروندان و ارائه آن به تصمیم گیران از سوی دیگر در دستور کار قرار گیرد. برخورداری مرکز ارتباطات و روابط بین الملل شهرداری تهران از فضای فیزیکی و مجازی در دسترس، نیروی متخصص و دامنه گسترده فعالیتی، ظرفیت مناسبی برای مدیریت یک مکان دائمی جهت بحث و گفتگوی گروداران پروژه های مختلف شهر تهران است.
فضاي روباز نمايشگاهي بوستان گفتگو که همواره از طریق مرکز ارتباطات شهرداری برای برگزرای نمایشگاه های مدیریت شهری مورد استفاده قرار میگیرد، پتانسیل بینظیری برای تبديل شدن به یک «عرصه دائمي گفتمان شهري تهران» است (تصویر2).
توسعه گام به گام اين رويه با هدف افزايش شفافيت و مشاركت در ديگر حوزه هاي بررسي و تصويب طرح (پروژه هاي فني و عمراني- طرحهاي بازآفريني و توسعه محلي، اقدامات ترافيكي و …) منجر به ايجاد الگوي مطلوب اجرای برنامه ريزي مشاركتي براي تمام شهرهاي كشور است.
