منظر تاریخی اهواز
انتشار تصویری از قطع یک درخت کنار تنومند و کهن سال در بافت تاریخی شهر اهواز، در طی روزهای گذشته موجی از عصبانیت و نارضایتی را در میان شهروندان اهوازی پدید آورد. این موضوع در کنار اقدام چند ماه پیش شهرداری اهواز در صدور مجوز تخریب خانه پدری احمد محمود نویسنده شهیر خوزستانی در بافت تاریخی شهر اهواز، به بهانه ساخت بنایی نوساز، این سوال را به وجود می آورد که اساسا چرا این اقدامات تخریبی در حال رخ دادن در منظر تاریخی اهواز است و چرا این گونه تیشه به ریشه هویتی این شهر زده می شود؟
بافت تاریخی شهر اهواز، را می توان به دو بخش تقسیم نمود؛ یکی بخش کهن آن در محله عامری اهواز و دیگری بخشی که دارای قدمتی در حدود بیش از سال100 می باشد و در اواخر دوره قاجاری شکل می گیرد و از آن به عنوان بندر ناصری نیز یاد می شود. نکته قابل توجه در ارتباط با این بافت تاریخی، این واقعیت است که علی رغم ارزش های کالبدی و معنایی فراوان در این هسته شهری، سازمان میراث فرهنگی اهواز و متعاقبا وزارت میراث فرهنگی، تاکنون هیچ اقدامی در جهت شناخت و تدقیق حدود این بافت تاریخی انجام نداده است.
به عبارت دیگر، اساسا در شهر اهواز ما با پدیده ای به عنوان بافت تاریخی مواجه نیستیم؛ چرا که فی الواقع توسط مسئولان امر، تاکنون ضرورتی در جهت تعیین حدود این بافت و همچنین ویژگی های ارزشمند کالبدی و معنایی آن که مسلما نقش پر رنگی را در ایجاد هویت شهری ایفا می کنند، احساس نشده است. همین فقدان شناخت هسته تاریخی و تعیین حدود آن است که بروز اقدامات تخریبی بر پیکره نحیف این بافت را سبب شده است.
به عبارتی دیگر به دلیل عدم شناخت و مطالعه بافت تاریخی شهر اهواز، در حال حاضر هیچ گونه ضوابطی در ارتباط با چگونگی نحوه عمل در ارتباط با بافت و عناصر آن وجود ندارد. در نتیجه این عدم وجود، شهرداری اهواز در بسیاری از موارد بدون اطلاع از ارزش های منظرین بافت تاریخی شهر، به مانند دیگر محلات و بخش های شهر اهواز که از ارزش منظرین کمتری برخوردارند، عمل نماید. به کلامی دیگر برای شهرداری شهر اهواز به مثابه دستگاه متولی مدیریت شهری، در حال حاضر هیچ تفاوتی بین محلات بافت تاریخی اهواز با دیگر محلات نوساز شهر، وجود ندارد و شیوه برخوررد کاملا یکسان است.
عامل دیگری که شاید در ارتباط با این موضوع بتوان مورد توجه قرار داد، عدم آگاهی بسیاری از متخصصان و مدیران شهری در سطح شهرداری اهواز، با مفهوم منظر تاریخی شهر و نقش آن در هویت بخشی به زیست شهری است. مسلما، مفهوم منظر در حال حاضر در کشور موضوعی بدیع به شمار نمی رود و در بسیاری از شهرهای تاریخی دیگر ما کمابیش شاهد تلاش هایی در راستای ارزش دهی به منظر تاریخی شهر هستیم.
با این حال به نظر می رسد این عدم توجه به بافت تاریخی شهر اهواز، و انجام اقدامات تخریبی در بستر آن می تواند در ارتباط با این واقعیت باشد که مفهومی تحت عنوان منظر تاریخی شهر در بین متخصصان شهری در سطح شهر اهواز، موضوعی کمتر شناخته شده است. به سخنی دیگر با بررسی سوابق تحصیلی بسیاری از مدیران و متخصصان شهری در سطح دستگاه شهرداری، می توان بیان نمود که اساسا در تمامی سطوح شهرداری اهواز، هیچ کارشناس و یا مدیری با مدرک مرتبط با دانش منظر در حال حاضر، مشغول به کار نمی باشد.
همین وضعیت سبب شده است که در بسیاری از تصمیمات و اقدامت نظیر مجوزهای صادر شده در بافت تاریخی، به جنبه های منظرین بافت تاریخی و آسیب های ناشی از تخریب آن ها توجهی صورت نگیرد.
با توجه به آنچه که بیان شد در جمع بندی چرایی رخ داد اقدامات تخریبی در بافت تاریخی شهر اهواز می توان دو عامل را مورد توجه قرار داد، یکی، عدم انجام مطالعات شناختی از بافت تاریخی شهر اهواز توسط دستگاه ذی ربط که در اینجا سازمان میراث فرهنگی است و معتاقبا، عدم طبقه بندی ارزش ها و مولفه های منظرین آن، و دیگری، عدم آگاهی بسیاری از متولیان شهری از پدیده ای تحت عنوان منظر تاریخی شهری و نقش آن در شکل گیری هویت شهری به هنگام تصمیم گیری در مواجهه با بافت تاریخی.
بنابراین به نظر می رسد که برای جلوگیری از تخریب هر چه بیشتر بافت تاریخی شهر اهواز، بایستی در دو جهت شناخت بافت تاریخی و همچنین آگاهی سازی بسیاری از مدیران شهری از ارزش های منظرین آن گام برداشته شود.
