آیا از پتانسیل های شهر تهران برای دیده شدن به درستی استفاده شده است؟
در طول تاریخ بشر، قبل از ایجاد شهر ها هرگز اطلاعات بصری در این حجم در قسمت های مختلف شهر در اختیار ساکنان قرار نمیگرفته است. رشد جمعیت، شهرنشینی و تغییرات فناوری در سال های اخیر انسان را به فکر و طراحی فضاه…….ایی به روش های جدید در جوامع بشری با هدف ایجاد سکونت گاه های انسانی پایدارتر از نظر اجتماعی سوق داده است.
می توان شهرها را به عنوان مجموعه ای از خیابان ها، ساختمان ها و فقط محل زندگی افراد در فضا تصور کرد در حالی که شهرها در ارتباطات، پیوندها و تصاویر مشترک ذهنی شهروندان آنها معنا می شوند. یکی از راه های ایجاد پایداری در شهر ها ایجاد تصویر مشترک ذهنی و البته انتخاب این تصاویر بین هزاران تصویر موجود در شهر ها است تا از این طریق هم به شهر فرصتی برای دیده شدن داده شده و هم به ساکنان فرصتی برای ارتباط با شهر و ایجاد احساس تعلق.
در سلسله مراتب نیازهای مازلو، احساس تعلق در رتبه سوم، بالاتر از نیازهای اساسی فیزیولوژیکی و ایمنی قرار دارد. تعریف وی از این مفهوم نیز به ارتباط گره خورده است. احساس تعلق لزوماً از طریق تعاملات با افراد ایجاد نمی شود، بلکه مکان و خاطرات مشترک در آن مکان می توانند ایجادکننده این احساس در انسان باشند. با حضور در فضا و ثبت تصویر مشترک با سایر افراد حاضر در شهر به یکی از مولفه های اصلی ایجاد احساس تعلق، شکل گیری و تحکیم روابط با شهر دست خواهیم یافت.
این امر در حالی است که متاسفانه تمرکز بر ایجاد اتصال بین ساکنان و شهری به بزرگی تهران و تاکید بر مهمترین خصوصیات آن در نقاط مختلف شهر کمتر مشاهده می شود. در طرح جامع شهر تهران به عنوان مثال به ظرفیت های منظرین شهر، ویژگی های منحصر به فرد بصری، نظرگاه ها و منظره ها اشاره ای نشده و مورد بی توجهی قرار گرفته است.
در بند 4-13 طرح جامع شهر در قسمت حفاظت از میراث تاریخی شهر به رعایت كلیه ضوابط و مقررات موضوعه حفاظت از کلیه عناصر و اجزای میراث طبیعی – تاریخی و فرهنگی شهر تهران، شامل محوطه های باستانی، بافت ها و مجموعه های تاریخی، محورهای طبیعی – تاریخی، راسته های ارزشمند (تاریخی، فرهنگـی و معاصـر)، باغات قدیمی و قنوات و چشمه ها، الزامی اشاره شده و مورد بررسی قرار گرفته، اما با این حال منظره های ارزشمند شهری مورد بی توجهی قرار گرفته است.
همچنین در بند 7-3 طرح جامع شهر تهران احداث بناهای بلندمرتبه، در برخی از پهنه ها، با رعایت ضوابط مربوطه طبق جدولی و در جهت حفظ سیما و منظر شهری پس از تهیه و تصویب ضوابط طرح بلندمرتبه سازی در كمیسیون ماده پنج شهر تهران و با ارائه گزارش توجیهی و نقشه های طرح اولیه و سه بعدی پروژه، پس از تایید معاونت شهرسازی و معماری، بلامانع اعلام شده است. با این حال همچنان در نقاط مختلف شهر شاهد رشد ساختمان های بلند بدون توجه به مناظر ایجاد شده و از بین بردن این ثروت های شهری می باشیم.
عدم استفاده از پتانسیلهای نظرگاهی تهران برای دیده شدن شهر
موقعیت استراتژیک و ویژه شهر تهران از نظر طبیعی و اختلاف سطح زیاد در مناطق مختلف شهر، گرچه از نظر زیست محیطی، آلودگی هوا و عدم امکان استفاده از وسایل نقلیه بدون آلاینده مشکل آفرین بوده اما پتانسیل خوبی برای دیده شدن شهر به عنوان نظرگاه در اختیار شهروندان شهر قرار داده است. این امکان در قسمت های مختلف شهر از شرق تا غرب فراهم بوده به وسیله بستر طبیعی شهر برای ساکنان مکان سازی شده است. اما هیچ گونه ضابطه و برنامه مشخصی برای استفاده از این پتانسیل های شهری دیده نمی شود. از این روست که در تهران، کوه های البرز پنهان شده و نشانه های تاریخی مغفول مانده است.
این فضاهای شهری باید به عنوان یک سرمایه اجتماعی در نظر گرفته شده و فرصتی برای حس مشترک بین شهروندان و نهایتا ارتباط با شهر ایجاد نماید. به این ترتیب لازم است با سرمایه گذاری در این فضاهای شهری به قاب های ماندگار در تهران تاکید شده و اسناد و قوانین به ارائه برنامه برای استفاده از پتانسیل های بصری شهر بپردازند.
