زیبایی‌شناسی شهری فرآیندی است که در آن، مجموعه‌ای از اقدامات شهری یا برنامه‌ای برای ساماندهی شهری اندیشیده می‌شود که از معیارهایی دارای هدف زیبایی‌شناسانه تبعیت کند. هدف، به‌طور مشخص، خلق فضاهایی در شهر است که مطلوب مخاطب باشد؛ کارکرد، امنیت، سهولت دسترسی و … ازجمله این اهداف است. شهرسازی تاکتیکی اصطلاحی است که در ماه‌های اخیر و در پی شیوه ویروس کووید-۱۹ [مجدداً] مطرح شد (Mould, 2014) و حکایت از نگاهی در مداخلات شهری دارد که در زمان کوتاه، فضاهای شهری را با شرایط و نیازهای زمان مخاطبین انطباق دهد.
می‌توان گفت این رویکرد در مدیریت شهر، درست در مقابل رویکردی قرار می‌گیرد که محوریت را به برنامه‌های کلی ازجمله طرح‌های جامع داده که همواره در انتظار تحقق مداخلات زیرساختی طولانی‌مدت، سنگین و گران، ناکام می‌ماند. شهرسازی تاکتیکی بر مداخلات مقطعی، تغییرپذیر و قابل بازگشت در شهرها متمرکز بوده و با اتکا بر زیرساخت‌های اجتماعی و فرهنگی موجود، به ایجاد پویایی در شهر و به توانمندسازی ساکنین منجر می‌شود. اصطلاح توانمندسازی (empowerment) ساکنین عبارت است از رویکرد محرکی که از طریق مشارکت دادن، ایجاد همبستگی اجتماعی، آگاه‌سازی و دموکراتیزاسیون، مخاطبین موردنظر را در شکل‌یابی محیط زندگی‌شان مؤثر می‌گرداند. میزان این اثرگذاری را برخی متخصصین تا آنجا قائلند که به شهروندان پیشنهاد می‌دهند بی‌آنکه منتظر پاسخ مسئولین و مدیران توسعه و ساماندهی شهر بمانند، در محیط شهری بلافصل خود، با هدف بهبود کارکرد آن مداخله فیزیکی کنند (Douay & Prévot, 2016).
شیوع ویروس کووید-۱۹ فرصتی است برای مسئولین و اندیشمندان حوزه شهر، همچنین شهروران به‌عنوان مخاطب، تا در الگوهای استفاده از شهر، بازبینی بنیادین داشته باشند. از آنجا که زندگی شهری پساکووید درواقع زندگی شهری همراه با کووید خواهد بود، ضرورت تفکر بلندمدتی برای ساماندهی شهرها مطرح می‌شود که نیازهای نوظهوری را در طراحی فضاهای شهری تامین کند. از میان تغییرات محتمل، جایگزینی اصل دسترسی‌پذیری امکانات و خدمات و توزیع فضا در شهر با اصل همسایگی حتمی به‌نظر می رسد؛ به‌این معنا که مکان‌یابی و تقسیم فضاها و خدمات براساس پوشش‌دهی به جمعیت مخاطبینی خواهد بود که در همسایگی هستند. این تغییر می‌تواند در قالب خلق فضای ایمن (هم در بعد عینی که از تجمع جلوگیری می‌شود و هم در بعد ذهنی که شهروند از سلامت فیزیکی فضا اطمینان دارد) به تامین نیازهای جامعه پرداخته و ضامن حیات اجتماعی نیز باشد و بدین‌ترتیب، کیفیت زندگی شهری جدیدی را که با آن مواجه هستیم، ارتقاء بخشد. از شاخص‌هایی که به‌دنبال اصل همسایگی رواج خواهد یافت، شیوه‌های جابجایی پیاده‌مدار از جمله دوچرخه، اسکیت و پیاده‌روی را می‌توان نام برد.
در مجموع، زیبایی‌شناسی شهری با کرونا را اگر زیبایی‌شناشی شهری پیاده‌مدار بدانیم، موضوع جالب‌توجه آن است راه‌حل زیست با این بحران از راه‌حلی که امروزه در مجامع علمی و حرفه‌ای شهری در جریان است، چندان دور نیست: اعتماد به رویکرد منظرین شهر پیاده‌مدار که اصل را بر تبیین زندگی شهری جدیدی می‌گذارد و بر نقش ساختاری جابجایی به‌مثابه کانسپت پروژه‌های شهری تاکید دارد.
- DOUAY Nicolas et PREVOT Maryvonne , « Circulation d’un modèle urbain “alternatif” ? Le cas de l’urbanisme tactique et de sa réception à Paris », EchoGéo [En ligne], 36 | 2016, mis en ligne le 30 juin 2016, consulté le 13 septembre 2020.
- MOULD Oli., 2014. “Tactical Urbanism: The New Vernacular of the Creative City.” Geography Compass, Vol. 8, No. 8.
