اوایل مردادماه بود که اعضای شورای اسلامی شهر مشهد تصویب کردند نام دو خیابان «آیت‌ا… شیرازی» و «نواب‌صفوی» پس از چند سال به نام های پیشین، ولی آشنای خود یعنی «بالاخیابان» و «پایین‌خیابان» بازگردد (شهرآرا نیوز ۲۳ مرداد ۱۳۹۹ – ۱۴:۰۲). سوال اینجاست: آیا راه حل بحران هویتی بوجود آمده در بافت پیرامون حرم و محور مذکور، اقداماتی اینچنینی است در حالی که روند مداخلات اشتباه قبلی همچنان پا برجاست، یا پاسخ را باید در جای دیگری جستوجو کرد؟
بالا خیابان (خیابان بالا سر) و پایین خیابان (خیابان پایین پا) به عنوان نخستین مداخله در مقیاس شهری و اولین خیابان شهر مشهد توسط حکومت صفویه احداث گردید. این محور در طول تاریخ نقشی مهم در سازمان فضایی شهر و در ذهن شهروندان ایفا نموده و بخش مهمی از خاطرات آنها را شکل داده است.
فصل مشترک همه ویژگیهای بالا و پایین خیابان در طول زمان و به طور عمده تا قبل از مداخلات گسترده طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم، توجه به یک مرکز و هویت بوده که آن را به محور تشرف و آستانه ورود به بارگاه مقدس امام (علیه السلام) تبدیل میکرد. همه عناصر و اجزای منظر همچون محور آب، باغ ها و درختان، شیب محور، تناسبات، مقیاس فضا و… همواره در راستای توجه به امر مقدس زیارت بوده است. به عبارت دیگر مفهوم مقدس زیارت و در محوریت و اصل قرارگرفتن آن در طول تاریخ مهمترین اصل در تمامی فعالیت ها، رفتارها و مداخلات بوده و همین مفهوم به صورت کالبد به شکلی متوازن «محوری متعالی» را بوجود آورد. شکل گیری کالبد و فعالیت ها تا قبل از اقدامات معاصر به گونه ای منطقی ذیل توجه به نقش اصلی محور، به هر چه پویا و زنده تر بودن آن کمک کرده و مجاوران و زائران هم آهنگ و متوازن، هر کدام نقش خود را ایفا می کردند. غلبه دیدگاه مادی و سودآوری اقتصادی در دوره معاصر (بالاخص بیست سال اخیر) باعث شد به تدریج شاکله شهر، بافت و محور آن از هم پاشیده شده و ساکنان به عنوان مهمترین و اصلی ترین نقش پردازان، به حاشیه رانده شوند، که
نتیجه چیزی جز برهم خوردن نظام معنایی، هویتی، فعالیتی، کالبدی و در کل، منظر محور نبوده است.
علیرغم بحران بوجود آمده و تاثیرات مخرب آن بر صورت و کالبد خیابان، قدرت اداراکات ذهن و اندیشه انسان به عنوان مخاطب همواره بر ماده غلبه داشته است و به واسطه قدرت و غلبه جدی عنصر شاخصی همچون حرم مطهر امام رضا (ع)، معنای ذهنی و ادراکات مخاطبان از این محور تا حدی پابرجاست. از این دریچه هر گونه مداخله با هدف ارتقا کیفیت مکان و منظر این محور مستلزم کشف معنای نهفته، شناخت عوامل درك معنا و در اولويت قرار دادن آنها در برنامه ریزی و مداخله است. از این منظر هر گونه مداخله در شهر کـه بـا توجیـهات هویتـی، صرفا بـه دنبـال بازگردانـدن اسم یا تکـرار شـکل، مصالـح و رنگ هـای گذشـته باشد مبنـای مسـتحکمی ندارنـد و اغلب راه گشا نخواهند بود.
