عدالت فضایی، شاخه‌ای از عدالت اجتماعی است که مرکز اصلی برنامه‌ریزی تأسیسات شهری نیز محسوب می‌شود. عدالت فضایی، وضعیت محلات را از نظر شیوۀ توزیع خدمات و میزان برخورداری از شاخص‌های مختلف اقتصادی ـ اجتماعی و زیربنایی بررسی می‌کند. بافت‌هاي فرسوده‌ي تهران یکی از پیامدهای تخصیص ناعادلانه‌ي منابع در فضا و تبعیضات مکانی هستند که به موجب عدم قدرت انطباق با آهنگ غیرقابل تصور تحولات فناوری، اجتماعی-اقتصادی و… کارایی خود را در گذر زمان از دست داده است.
پس از دوره قاجار، با انتخاب تهران به عنوان پایتخت و قبول نقش سیاسی زمینه منطقه بندی اولیه، تشکیل تبعیض طبقاتی در فضا و تبدیل زمین به کالا فراهم آمد. به طوریکه علاوه بر ارزش مصرفی، ارزش مبادلاتی نیز پیدا کرد. در دوران پهلوي درپی افزایش منابع شهري و افزایش سهم نفت عوامل تولید در فضا نقش اساسی یافت. جامعه ای که با شرایط حاصل آمده از قدرت انطباق برخوردار بودند با بهره برداری از منابع و در پی آن افزایش درآمد واقعی به عنوان بازیگران اصلی درون فضا و صاحبان رکن تولید (زمین و سرمایه) تبدیل شدند که نیروی کار ارزان را در خدمت گرفتند. نیروی کار مذکور به دلیل عدم داشتن سرمایه و دانش، مجبور به تحمل سازوکار شکل گرفته شدند. آنچه اتفاق می افتد به عقیده لوفور فضا قلمرو جریان هاي سرمایه، پول، کالاها و اطّلاعات را بازنمایی می کند و همچنان عرصه نیروهاي هژمونیك جامعه باقی می ماند.
صاحبان سرمایه با در اختیار داشتن جریان های پول، سرمایه، کالا و اطلاعات به بهره برداری از توزیع منافع و منابع پرداختند و گروه هاي کم درآمد، ناگزیر از تحمّل اثرات سو و فضایی ناشی از این مسأله شدند. از جمله می توان به سکونت اقشار مرفه، کارمند و تحصیل کرده به نواحی شمالی شهر پیرامون بخش های مدرن، اداری و نظامی در شمال شهر و سکونت قشر کارگر نیز در جوار فعالیت های صنعتی در نواحی جنوبی و قدیمی شهر اشاره کرد.
سازوکار ایجاد شده ی مذکور، ارزش منابع در اختیار اقشار توانمند را افزود و به همان میزان به کاهش کیفیت منابع در اختیار قشر کارگر موجب شد. در واقع، فضا به نحوی به کار گرفته شد که کنترل بر مکان ها و تفکیک بخش ها انجامید. از این رو مکان هایی که قشر کارگر در آن محصور به جریان های فضایی و اسیر بازی های سرمایه داری بود رو به افول گذاشت و با گذر زمان با ادامه ي روند روابط و جریان هاي فضایی به تدریج فرسوده تر شد.
به طور کلّی سازوکارهاي فضایی در گذر زمان موجب تشدید تخصیص ناعادلانه ي منابع- که عامل شکل گیري بافت فرسوده هستند- شد و آهنگ تغییرات فضایی را افزایش داد و مکان های سکونت روز به روز درگیر نابرابری های بیشتری گردید (تصویر 1).
